Mualliflar: Abduraxmanov. P., fizika-matematika fanlari doktori, professor, Egamov U., fizika-matematika fanlari
Download 1.79 Mb.
|
4. Абдурахмонов К.П., Эгамов У (Lotincha)
- Bu sahifa navigatsiya:
- d E h / m
- 226 -rasm.Elektron kinetik energiyasining tulsin vektoriga boglitsligi
- proporsional ravishda uzgaradi, xarakat tezlanishi musbat va effektiv massa
- musbat kiymatini uzgarmasligini saklab koladi
- - rasm. Elektron effektiv massasining tulsin vektoriga boglitsligi
- 129 - §. Utkazgichlar, dielektriklar va yarim utkazgichlar
399
A = 2 m 2 Bundan d2 E = dk 2 2 m ga ega bulamiz. Bu tenglikni (67.3) ga kuysak, effektiv massa erkin elektronning massasiga teng ekanligini keltirib chikaramiz: SHeff = d E h / m = m, o- 1Peff = m0 SHunday kilib, erkin elektronning effektiv massasi tinch xolatda turgan elektronning massasiga teng ekan. Kristallda, kinetik energiyadan tashkari, potensial energiyaga ega bulgan elektron xolati boshkacha kechadi. xarakatlanayotgan elektron bajarayotgan ishning bir qismi L = E'k+ U Bu xolda, erkin elektronga nisbatan bu elektronning kinetik energiyasi va xarakat tezligi asta - sekin ortaboradi. Boshkacha kilib aytganda, elektron massasi oshib, ogirlashaboradi. Agarda barcha bajarilgan ish potensial energiyaga sarf bo’lsa, u xolda 400
bu dolatda darakat vaktida elektronning tezligi kamaya borib, xudi manfiy effektiv massaga ega bulgan elektronday tuxtab koladi. Energetik sodasining shipiga joylashgan elektronning darakati yukoridagidek kechadi. Ayrim vaktda, kristallda teskari dolat dam uchrashi mumkin. Ek - A + U ' Bunday elektronning darakatlanadi: 226 -rasm.Elektron kinetik energiyasining tulsin vektoriga boglitsligi YUkoridagi elektronning Energetik soda tubida (k = 0 atrofida), 401 227 - rasm. Elektron xarakat tezligining tulsin vektoriga boglitsligi dE Elektronning ilgarilanma xarakat tezligi dk ga proporsional ravishda uzgaradi, xarakat tezlanishi musbat va effektiv massa mn musbat kiymatini uzgarmasligini saklab koladi (228- rasm): P2 teff d2 e dk 2 - rasm. Elektron effektiv massasining tulsin vektoriga boglitsligi 402 d2 E _n A nuqtada dE intiladi, nuqtaga yakinlashganda keyin tezlanish uz kiymati buyicha manfiy bo’ladi. Sohaning chukkisida bo’ladi va effektiv massa 129 - §. Utkazgichlar, dielektriklar va yarim utkazgichlar X,ar bir energetik soha chegaralangan mikdordagi energetik satxlardan iborat. Pauli prinsipiga asosan, xar bir energetik satxni ikkitadan ortik bulmagan elektronlar egallashi mumkin. ^attik jismda, elektronlar soni chegaralangan bulganda, fakat kuyi energetik satxlar elektronlar bilan tulgan bo’ladi. a - rasm.ssattits jismlar energetik sohalarini elektronlar egallashi turlari Sohalarni elektronlar egallash tabiatiga asosan, barcha jismlar ikkita katta guruxga bulinadilar. Birinchi guruxga elektronlar tula egallagan sohaga ega bulgan kattik jismlar kiradi Bunday energetik soha elektronlar bilan kisman tulgan atom satxlaridan xosil bulishi mumkin, (masalan ishkor metallarida). 403 Sisman tulgan soha, gox paytlarda, elektronlar tula egallagan sohani kisman tulgan soha tusganda xam xosil bulishi mumkin (Berilliy va ishkor metallarda) Ikkinchi guruxga elektronlar tula egallagan sohadan yukorida bush sohalarga ega bulgan kattik jismlar kiradi (229v - Sattik jismlarning bunday namunaviy misollariga Mendeleev davriy jadvalining IV gurux elementlari - uglerod, kremniy, germaniy va kulrang kalay kiradilar. Bu elementlarning kristall panjaralari olmos tuzilishiga uxshashdir. SHu ikkinchi guruxga kupgina ximiyaviy birikmalar - metall oksidlari, nitridlar, karbidlar, galogenidlar va ishkor metallari kiradi. Sattik jismlarning sohalar nazariyasiga asosan, tashki energetik sohalarning elektronlari, metall yoki dielektrik bulishiga karamay, amalda bir xil xarakat erkinligiga ega bo’ladilar. Bir atomdan ikkinchi atomga elektronlar tunnel utish orkali xarakatlana oladilar. SHunga karamay, bu kattik jismlarning elektr xususiyatlari bir - biridan juda katta fark kiladilar. 7 11 Metallarning elektr utkazuvchanligi Kristallga YUkoridagi tezlanish va sekinlanish, albatta elektronning energiyasini uzgarishi bilan bog’liqdir, bu esa elektronni yukori va kuyi energiyali yangi kvant xolatlariga utishini belgilaydi. Bunday utishlar, elektronlar egallagan energetik sohada bush xolatlar bulgandagina sodir bo’ladi. CHunki bu vaziyatda kuchsiz elektr maydoni xam elektronga bush kvant xolatlarga utish uchun etarlicha kushimcha impuls beraoladi. Natijada, kattik jismdan tashki maydon yunalishiga karshi xarakatlanayotgan elektronlarning imtiyozi oshadi va elektr tokining Download 1.79 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling