Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti g. Tulenova, D. Sagdullaeva

408
 
turadi. Kibernetik mashinaning «elektron miyasi» issiqda, sovuqda, namlikda, 
silkinishda ishlay olmagan holda inson miyasi esa bunday sharoitga osonlikcha 
moslasha oladi. Shuningdek, inson miyasi tejamli ishlashidan tashqari juda puxta 
sistemadir. Kibernetik mashinaning biron joyi ishdan chiqsa, butun mashinaning ishi 
to’xtab kolishi mumkin. 
Kibernetik qurilmada ong bo’lishi mumkinmi? Fan va texnikaning har 
qanday taraqqiyoti, shu jumladan kibernetik mashinalar taraqqiyoti ham insonlar 
amaliy faoliyatining natijasidir. Fikr va sezgi, iroda va fe’l-atvor, umuman insonning 
ruhiy faoliyatini tashkil etgan hamma narsa tabiat mahsuli, inson miyasining 
xossasidan iboratdir. Miya esa o’z xolicha fikr qila olmaydi. Kibernetik qurilma 
bilan inson miyasi o’rtasida katta tafovut bor. Inson miyasi kimyo, fizik 
qonuniyatlar bilan bir qatorda biologik qonuniyatlarga, shuningdek ijtimoiy 
qonuniyatlarga bo’ysunadi. Inson jamiyatdan ajralgan holda yashay olmasa, har 
qanday kibernetik mashina esa, muayyan sharoitlarda mutlaq yolg’iz mavjud bo’la 
oladi va o’z «qobiliyatlariga» zarar yetkazmaydi. Inson ongi esa ijtimoiy 
munosabatlar doirasiga kirgandagina paydo bo’ladi va rivojlanadi. 
Demak, inson ongi barcha ijtimoiy munosabatlar bilan chambarchas 
bog’langan bo’lib, u haqiqatda ham jamiyat taraqqiyotining mahsuli hisoblanadi. 
Shunday ekan, ong faqat inson miyasi faoliyatining mahsuli bo’lib, bunday narsa 
kibernetik qurilmaning elektron miyasida hech qachon bo’lmagan va bo’lishi ham 
mumkin emas. Kibernetik mashinalar bilan inson miyasida sodir bo’ladigan ayrim 
jarayonlar o’xshash bo’lsa-da, lekin ular o’rtasida juda katta farq bor. Inson tabiatning 
eng ulug’, ajoyib, qudratli ijodidir. 
Shunday qilib, pirovardida inson aqli kibernetik mashinalarni ancha 
takomillashgan holda ko’rishga imkon berdi. Bundan inson yaratgan mashinalar 
insondan ustun turadi degan xulosa chiqarmaslik kerak. Chunki insonning o’zi 
«aqlli» mashinalarni yaratadi va uni boshqaradi. Mashina insonsiz o’lik bir 
narsadir. 
Inson ongi tevarak-atrofdagi voqelikning taraqqiyotida faol ijodiy rol 

---