Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti g. Tulenova, D. Sagdullaeva

72
 
abadiy izlari bo’lmaganda, xalqlarning xabarlarini qanday bilar edik»
1
. 
Beruniyning jamiyat, uning istiqboli, kelajak sari rivojlanib borishida 
mehnatning, ilm-fan, madaniyat va ma’naviyat, inson omillarining roli va 
ahamiyati borasida bildirgan fikr-mulohazalari ham bebahodir. Faylasuf olim inson 
o’zidan boshqalarning ham baxt-saodatini o’ylashi zarurligi haqida gapirib 
«Mineralogiya» asarida bunday degan: «Insonning qadr-qimmati o’z vazifasini 
a’lo darajada bajarishdan iborat. Shuning uchun ham insonning eng asosiy vazifasi 
va o’rni mehnat bilan belgilanadi. Inson o’z xohishiga mehnat bilan erishadi» . 
Beruniy jamiyat taraqqiyotini fan taraqqiyotida ko’radi, ilm diniy va hududiy 
chegaralarga qaramay, inson va insoniyatga, mamlakat xalqlariga xizmat qilishi 
kerak, deb hisoblaydi. «Mening butun fikri-yodim, qalbim, bilimlarni targ’ib 
qilishga qaratilgan, chunki men bilim orttirish lazzatidan baxramand bo’ldim, 
buni men o’zim uchun katta baxt deb hisoblayman”, — deb yozgan edi olim. 
X1V-XV asrlarda O’rta Osiyoda yuzaga kelgan Uyg’onish
davri soxibqiron 
Amir Temurning (1336-1405 yy.) hayoti va faoliyati bilan bevosita bog’liqdir. 
Uning Movarounnahrda markaziy hokimiyatni qo’lga kiritish, feodal tarqoqlikka 
barham berish, markazlashgan davlat tuzishdagi xizmatlari O’rta Osiyo xalqlari 
tarixidagi dunyo ahamiyatiga ega bo’lgan voqeadir. 
Amir Temur katta imperiya barpo etdi. U davlatni mustahkamlashda 
savdogarlarga, hunarmandlarga, shayxlarga tayandi, ilm-fan, adabiyot, san’at 
taraqqiyoti uchun qulay sharoitlar yaratdi, xorijiy mamlakatlardan olimu 
fuzalolarni, ilohiyotchilarni, san’at namoyondalarini Samarqandga olib keldi. 
Natijada me’morchilik, rassomchilik, naqqoshlik, madaniyat, ilm-fan taraqqiyoti 
yuksak chuqqilarga ko’tarildi
2
. 
Temuriylar sulolasining nomi nafaqat Sharq, musulmon olamidagina emas, 
balki G’arbdagi xristian dunyosida ham bir necha asrlar mobaynida yod etilib va 
e’zozlanib kelingan. Ana shunday buyuk zotlardan biri sohibqiron Amir 

1
Abu Rayhon Beruniy. Tanlangan asarlar. –T.:“Fan”, 1965.-25-bet. 

2
Temur tuzuklari.-T.:“G’ofur G’ulom nomidagi nashriyot-matbaa birlashmasi”,1991.-144 -bet. 

---