Muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti g. Tulenova, D. Sagdullaeva

34
 
bog’liqdir. 
Bundan yaqqol kurinib turibdiki, falsafa bilan siyosat bir-biri bilan 
aloqadorliqdadir. Bular o’rtasidagi aloqadorlik shakllari va darajalari har bir 
jamiyatga bo’lgan iqtisodiy, siyosiy va ma’naviy munosabatlarning xususiyatlari 
bilan belgilanadi. Shu tufayli turli jamiyatlarda falsafaga bo’lgan munosabat va uning 
siyosati bilan aloqadorlik darajasi turlichadir. Buni biz o’z tariximizdan yaqqol 
ko’rishimiz mumkin. 
Ma’lumki, o’tmishda jamiyatimizda bitta partiya, bitta mafkura, bitta 
dunyoqarash yakka hokimlik qilib keldi. Davlat, partiya va hukmron guruhlarning 
manfatlari inson manfaatlaridan ustun qo’yildi. Natijada inson huquqlari va 
erkinliklari, demokratiya, ijtimoiy adolat qoidalari qo’pol ravishda buzildi va yo’qqa 
chiqarildi. Davlatimizning moddiyni asosini tashkil etuvchi mulkni yaratuvchi 
kishilar o’z mehnati bilan ishlab chiqargan mahsulotlardan begonalashtirib qo’yildi. 
Ma’muriy-buyruqbozlik davlat tizimi joylarda o’z hukmini o’tkazib, hamma narsani 
oldindan belgilab, mahalliy hokimiyatlarning huquklarini cheklab qo’ydi. 
Madaniy sohada ham ko’pgina ma’naviy yo’qotishlar sodir bo’ldi. 
Xalqimizning milliy madaniyati, tili, urf-odatlari, an’analari oyoq osti qilindi, 
fuqarolar vijdon va din erkinliklaridan mahrum bo’ldilar. Fan va madaniyatga, 
jumladan, ijtimoiy fanlarga ham marksizm-leninizm qoidalarini poydevor qilib 
singdirish uchun salbiy ishlar amalga oshirildi. Rasmiy mafkuraga zid fikr yuritgan 
olimlarni partiyaviy jazolash, ularni partiyaviylikdan, g’oyaviylikdan chekinishda, 
sinfiy xushyorlikni yo’qotishda va boshqa kamchiliklarda ayblash odatga aylanib 
qolgan edi. Bunday vaziyat, albatta ijtimoiy fanlarning, shu jumladan, falsafa 
fanining rivojlanishiga salbiy ta’sir ko’rsatdi va ijodiy fikrlashga imkoniyat 
bermadi. Ijtimoiy fanlar hayotidan kelib chiqadigan dolzarb muammolar bilan 
shug’ullanish o’rniga sobiq ijtimoiy-siyosiy tizimning qo’lidagi mafkuraviy qurolga 
aylanib qoldi. 
Mustaqillik tufayli jamiyatimizning hamma sohalarida, shu jumladan, 
madaniy-ma’naviy sohada ham ro’y berayotgan tub o’zgarishlar ijtimoiy fanlarning 

---