Muhandislik geologik tadqiqotlar

Grunt suvlari – grunt suvlari uchun asosiy elementlardan biri, uning 
ostida suv o’tkazmaydigan qatlamning yotishidir. Grunt suvlari yer qatlamining
birinchi suvli gorizontini hosil qiladi. Grunt suvlari atmosfera va yer usti suvlari 
bilan bog’langan bo’ladi. Grunt suvlarining yuzasi grunt suvlari sathi deb ataladi 
(15.4-rasm).
15.4 – rasm. Grunt suvi. 
1-grunt suvining satshi (g.s.s); 
2-shu joydagi suvli qatlam qalinligi (H);
3-suv o’tkazmaydigan qatlam 
15.5 – rasm. Mahalliy bosimning 
vujudga kelish sxemasi.: 1-grunt suvi;
2- gil qatlamchasi; 3 - grunt suvining 
yuzasi; 4- mahalliy bosimning balandligi 
Grunt suvlari yer osti havzalari va oqimlarini hosil qiladi. Ular yuzasi 
gorizontal bo’lishi mumkin. Odatda grunt tarkibidagi suv o’z og’irligi buyicha 
pastlik tomon harakat qiladi. Agarda suvli grunt daryo, jarlik, ko’l yoki yerning 
pastki qismlari tomonidan chiqib ochilib qolmasa, suvning sathi doimiy 
turaveradi. Daryo yoki oqar ko’llarga yaqin yerlarda grunt suvlarining sathi tekis 

---

130 
pasayadi bu yer depressiya yuzasi deb ataladi. Bunday hodisa grunt suvlari sathi 
daryo suvi sathidan yuqori bo’lganda ruy beradi, buning natijasida grunt suvi 
daryoga quyiladi. Shuningdek yer yuzida yerning rel’yefiga qarab, grunt suvlari 
past bosimli buloq suvi shaklida chiqishi mumkin. Agarda daryo yoki ko’ldagi 
suv sathi yuqori bo’lsa, ular grunt suvlari sathini ko’taradi. Bu ayniqsa suv 
atrofida qurilgan xududlarda sezilarlidir. 
Grunt suvlari quyidagi ko’rinish bilan xarakterlanadi: 
1.Grunt suvlari asosan atmosfera suvlari va yer yuzidagi suv havzalari va 
daryolardan ta’minlanib turadi. Ularning ta’minlashi sohasi odatda, tarqalish 
sohasiga yaqin joyda bo’ladi; 
2.Grunt suvlari bosimsiz bo’lganligi uchun ularning sathi qazilgan quduq 
og’ziga yetmaydi;
3.Grunt suvlari yer yuzidagi suvlar bilan gidravlik bog’liqdir; 
4.Grunt suvlarining sathi va rejimi - daryoga yaqin yerlarda, daryo 
o’zanidagi suv sathiga bog’liq ravishda o’zgarib boradi.
Daryo va ko’l suvlaridan uzoqlashganda, grunt suvlarining sathi 1...1,5 m 
gacha o’zgaradi. Grunt suvlarining joylanish chuqurligi 1...2 metrdan 20...50 
metrgacha o’zgaradi. Grunt suvlarining qalinligi suvli qatlam qalinligi bilan 
o’lchanadi. 
Grunt suvlari turli yo’llar bilan hosil bo’lgan bo’sh jinslar (allyuvial, 
delyuvial, ellyuvial va boshqa jinslar) g’ovaklarida bo’ladi. Odatda, uvalangan 
tog’ jinslarining g’ovaklariga va tub tog’ jinslaridagi yoriqlarni infil’tratsiya 
suvlari to’ldirib turadi. Amalda grunt suvlari qurilishda ko’proq uchraydi, ular
handaqlarni, yer to’lalarni to’ldirib qo’yadi, bino va inshootlardan foydalanishnii 
qiyinlashtirib qo’yadi.