Muhandislik geologik tadqiqotlar
Download 6.17 Mb. Pdf ko'rish
|
-qullanma
- Bu sahifa navigatsiya:
- 15.6 – rasm
|
Grunt suvlari sathi. Respublikamiz xalq xo’jaligida yer osti suvlarining
ahamiyati katta. Hozirda, bu suvlar aholi yashaydigan joylarda ichimlik suvi sifatida, sanoat korxonalarida texnikaviy suv sifatida, sug’oriladigan yerlarda sug’orish, yaylovlarda chorva mollarini sug’orish uchun, shuningdek shifobaxsh suv sifatida xalq xo’jaligining boshqa tarmoqlarida keng ko’lamda 131 15.6 – rasm. Gidroizogips xaritasi: 1- gorizontal chizig’i; 2 -gidroizogips chizig’i; 3 – yer osti suvlari bosimiinng yo’nalishi. foydalanilmoqda. Respublikamizning cho’l zonasida ular asosiy suv manbai bo’lib hisoblanadi. Mamlakatimizda yer osti suvlari ko’p bo’lib, ichimlik suvi uchun kovlangan 3000dan ortiq burg’i quduqlari ishlatilmoqda. Gidrogeologik qidiruv ishlari natijasida burg’i quduq qaziladigan joylarning va qaziladigan burg’ quduqlarining loyihasi tuziladi. Quduqlar qazilgach, maxsus asbob yordamida grunt suvining yotish chuqurligi aniqlanadi (15.4 va 15.5 - rasmlar). Xaritaga qurilish rayonidagi suvli hamma burg’ quduqlari tushiriladi. Bu ma’lumotlarga asoslanib, gidroizogips va grunt suvlarining tarqalish chuqurligi xaritalari tuziladi. Quduqlardagi suvlarning sathini, absolyut bir xil balandligini birlashtirgan chiziq – gidroizogips chiziqlari deb ataladi. Gidroizogips chiziqlari orasi 0,5...1 m qilib olinadi. Gidroizogips chiziqlari yig’indisi gidroizogips xaritasini hosil qiladi (15.6-rasm). Grunt suvlarining oqimi gidroizogips chizig’iga har doim perpendikulyar bo’ladi, chunki grunt suvlari yuqori absolyut belgidan pastki absolyut belgiga qarab harakatlanadi. Muhandislik - geologik masala-larni yechishda gidroizogips xaritasi asosiy hujjat bo’lib xizmat qiladi. Gidroizogips xaritasidan grunt suvlar oqimini istalgan joydagi yo’nalishini gidroizogips chizig’iga perpen-dikulyar o’tkazib aniqlash mumkin: xarita masshtabi bo’yicha bir gidroizogips baland-ligidan, ikkinchi gidroizogips balandligini ayirib, ular orasidagi masofaga bo’lsak, yer osti suvi oqimining qalinligini aniqlash mumkin. 132 Yer yuzasining balandligidan, gidroizogips chizigi sathini ayirsak yer osti suvining yotish chuqurligini aniqlaymiz. Grunt suvlari o’ziga xos bo’lgan rejimda o’zgarib turadi. Vaqt davomida grunt suvlarining sathi, sarfi, kimyoviy tarkibi, harorati va boshqa xossalarining o’zgarib turishi bunga misoldir. Yuqoridagi o’zgarishlar yil, mavsum, oy va hatto bir kunda ham ro’y berishi mumkin O’zgarishlarni katta farq kilishligi, grunt suvlarining yer yuzasiga yaqinligiga, ta’minlanish va sarf bo’lish sohasining uzoq, yaqinligiga ham bog’liqdir. Grunt suvlarining ayniqsa harorati va sathi o’zgarishga ko’proq moyil bo’ladi. Uning sathlarida farqlar ba’zi hollarda bir necha metrlarga yetadi. Grunt suvlarining rejimiga juda ko’p omillar: yotish sharoiti, ta’minlanishi, suv almashishi ta’sir etadi. Ulardan eng asosiylari suv to’planadigan muhit, iqlim, rel’yef va insonlarning faoliyatlaridir. Grunt suvlarining rejimini bilish katta amaliy ahmiyatga egadir. Buning uchun maxsus rejim o’rganuvchi stantsiyalar tuzilib, ular yer osti suvlari rejimining qonuniyatlarini, ularni keltirib chiqaruvchi omillarini va sun’iy aralashish yo’li bilan, rejimidagi o’zgarishlarni oldindan aytib berish masalalarini o’rganadi. Download 6.17 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|