Muhandislik geologik tadqiqotlar

Petrografikaviy usul - tog’ jinslarining hosil bo’lishi strukturasi va 
kimyoviy - mineralogik tarkibini o’rganish asos qilib olingan. Bu ko’rinishlarning 
o’xshash-ligi turli hududlardan geologik qirqimlar (qalinliklar) o’zaro taqqoslab
ko’riladi. Tog’ jinslarini nisbiy yoshini aniqlash eng ishonchli usuli - 
paleontologik usul bo’lib, unda qatlamlar orasidagi organik hayot qoldiqlari
tekshirilib, taqqoslab kuriladi. Yerdagi organik hayot ketma - ket va qaytarilmas, 
oddiydan – murak-kablik tomon taraqqiy qilib borgan. Ayrim organizmlar guruxi, 
katta hududlarda lekin qisqa geologik muddatda yashashgan. Mana shu guruh 
organizmlar, bir - biridan ancha uzoqda joylashgan tog’ jinslarini nisbiy yoshini 
aniqlashda asosiy qazilmalar bo’lib hisoblanadi. Organik qoldiqlarni tekshirish 
natijasida tog’ jinslari qatlamlarining eng oldin paydo bo’lganlari va undan keyin 
hosil bo’lganlari aniqlanadi va geoxronologik jadval tuziladi: 

---

59 
Yotqiziqlar 
Vaqtlar 
Guruh 
Era 
Sistema 
Davr 
Bo’lim 
Epoxa 
Yarus 
Asr 
Yer qobig’i tarixidagi yotqiziqlar va vaqtlar Yerdagi tarixiy voqealarning 
asosiy tabiiy bosqichlarni ketma - ket qamrab oladi. Geoxronologiya jadvaliga
kirgan eralar, davrlar, epoxalar nomi bir joyning, tog’ aholisi nomi bilan atalgan, 
yoki tog’ jinsining tarkibiga moslab qo’yilgan. Masalan; paleozoy erasi nomi 
1838 yilda, A.S Sedjvik tomonidan, mezozoy va kaynozoy eralarining nomi 1840 
yilda D. Filips tomonidan berilgan.
Eng qatta stratigrafik birliklar gruppa va sistemalardir. Sistemalar o’z 
navbatida bo’limlarga bo’linadi (quyi, o’rta, yuqori), bo’limlar esa mahalliy nom 
bilan ataluvchi yaruslarga bo’linadi. Masalan; Respublikamizda to’rtlamchi 
sistemani geoxronologik va stratigrafik bo’linishi quyidagichadir:
Quyi to’rtlamchi - Nanay (Q
1
);
o’rta to’rtlamchi -Toshkent (Q
2
);
yuqori to’rtlamchi - ochiqqo’rikli (golodostepskaya) (Q
3
)
va zamonaviy - Sirdaryo (Q
4
).
Geoxronologik birliklar - stratigrafik yotqiziqlar kabi nomlanadi 

---

60 

---

61