Mundarija: Kirish I. Bob. Manzarali o’simliklarning kelib chiqish markazlari

Mundarija:
Kirish………………………………………………………………………………3
I. Bob. Manzarali o’simliklarning kelib chiqish markazlari…………………..5
1.1. Manzarali o'simliklarning kelib chiqish markazlari……………………5
1.2. Manzarali o’simliklarning kelib chiqishi va xilma-xillik markazlari….11
1.3. Markazlarda mavjud o’simliklarni boshqa xududlarga iqlimlashtirish (Introduksya) xaqida qisqacha tushuncha………………………………….12
II. Bob. Manzarali o’simliklar va ularning ahamiyati……………………..…16
2.1. O`zbekiston manzarali bog`dorchilik va gulchilikning axvoli va rivojlanishi…………………………………………………………………16
2.2. Manzarali o’simliklar………………………………………………….17
2.3. Manzarali va gulli o`simlik o`simliklarning guruxlanishi. …………...19
2.4. Manzarali va gulli o`simliklar uchun tashqi muhit omillarining ta`siri……………………………………………………………………….22
2.5. Xonalarda, kirish joylarida manzarali gulzorlarni tashkil qilish………25
Xulosa…………………………………………………………………………….29
Foydalanilgana adabiyotlar…………………………………………………….31

Kirish
Mavzuning dolzarbligi. Go`zallik va ozodalik insonga xos eng oddiy fazilatlardan bo`lib inson doimo unga intilib yashaydi. Inson qadim-qadimdan o`z yashash joylarini go`zal va obod qilish uchun harakat qilib kelgan. Chunki, shinam va ko`rkam muhit kishiga o`zgacha zavq bag`ishlaydi.
Hozirgi zamonda meditsina ham shinam va ko`rkam joylar kishining mehnat layoqatini oshirishni isbotladi. Demak, shinamlik va go`zal manzaralar kishiga faqatgina zavq berib qolmasdan, balki uning mehnat layoqatiga, sog`ligiga ham ijobiy ta`sir ko`rsatadi.
O`zbekiston Respublikasi mustaqillikni qo`lga kiritgach bunday go`zal muhitni yuzaga keltirishga alohida e`tibor qaratdi. Ayniqsa, 2003 yili “obod mahalla yili” deb e`lon qilinishini bu boradagi olg`a qadam deb hisoblash mumkin. Bugungi kunda respublikamizning barcha tuman va qishloqlarida, mahalla va muassasalarida manzarali gulzorlar barpo qilish, atrof-muhit ko`kalamzorlashtirishlari qizg`in tus olgan. Chiroyli ko`kalamzorlashtirilgan xiyobonlar, did bilan qurilgan katta ko`chalar shahar xusniga xusn qo`shib, aholini sof havo bilan ta`minlaydi. Yashil daraxtlar, butazorlar, gulzorlar havoni chang va tutun hididan tozalaydi va normal mikroiqlim yaratadi.
Inson paydo bo`libdiki u tabiat ne`matlaridan, uning go`zalligidan baxramand bo`lib kelmoqda. Demak inson va tabiat bir-biri bilan chambarchas bog`liq. Ibtidoiy odamlar o`z go`shasi atrofida o`suvchi egulik va kasalliklarga da`vo bo`luvchi o`simliklarni qidirib topishga harakat qilishgan. Tabiatning yamyashil libosga o`ralishi uning qo`ynida ochilib turgan rang-barang gullar, barg shoxlari, ularning tana tuzilishlaridagi o`zgarishlar bilan hamohang. Gulzorlar rang-barangligi hamda xushbo`y hidlari bilan insonni o`ziga rom qilib, sehrlab o`ziga tortadi. Gullarga bo`lgan intilish, qiziqish insonga xos bo`lib, avlodlardan o`tib kelayotgan tabiatga bo`lgan tug`ma muhabbat belgisidir. Go`zal manzaralar, gulzorlar inson kayfiyatini ko`taradi, ruhan tetik qiladi va estetik did bag`ishlaydi. Qolaversa bu go`zalliklardan zavqlana bilish uni chuqurroq tuyish va unga to`g`ri munosabatni shakllantirish insonning madaniyati hamda estetik mezoni belgisidir.
Arxeologik qazilmalardan ham shu narsa ma`lumki, qadimgi dunyo xalqlari o`simliklardan oziq-ovqat, dorivor va manzarali o`simliklar sifatida foydalanishgan. Eron, Hindiston, Yaponiya, Markaziy va Janubiy Amerika xalqlari qadim vaqtlardan beri yirik va ochiq gulli yovvoyi o`simliklardan, shuningdek dorivor xususiyatga ega bo`lgan o`simliklardan o`z ehtiyojlariga yarasha foydalanishgan. Bu o`simliklar bilan ular o`zlari yashagan joylarni bezashgan va ular tibbiyot sohasida ishlatishgan.
Gullar kishilarga estetik zavq berishdan tashqari, ular shahar va qishloqlarni tutun, ishlangan gaz va hakazolardan saqlashdek juda katta sanitar ahamiyatga molikdir. Ko`pgina o`simliklar fitontsidlik (o`simlikdan chiqadigan, bakteriyalarni yo`qotadigan uchuvchan moddalar) xususiyatga ega. Bog` va xiyobonlar shahar havosini tozalovchi o`ziga xos arteriya hisoblanadi. Daraxt va butalar harorat tebranish qo`lamini ma`lum darajada me`yorlaydi, issiq kunlarda havo namligini ko`paytiradi, meliorativ va suv saqlash xususiyatiga ega bo`ladi. Yashil o`simliklar turli xil ishlab chiqarish jarayonida yuz beradigan ayrim holatlarga va ko`cha shovqinlariga qarshi kurashda ayniqsa, katta ahamiyat kasb etadi.
To`g`ri tashkil etilgan gulchilik yuqori foydali tarmoq hisoblanadi. Shuning uchun gulchilik ham qishloq xo`jaligining boshqa tarmoqlari singari ishlabchiqarish unumdorligini oshirish asosida rivojlanishi zarur. Bu masalalarni muvaffaqiyatli echishda soha mutaxassislari va gulchilik bilan shug`ullanuvchilar o`z bilimlarini yanada boyitish bilan ko`proq tarqalgan manzarali o`simliklarni etishtirish, ularning navlarini ko`paytirish, agrotexnikasini mukammallashtirib borishlari lozim deb hisoblaymiz.