Mundarija Kirish I bob. Osiyo tarixi kartografik tadqiqotlariga kirish

III Bob. O‘rta Osiyo kartografik tadqiqotlarining metodlari
Kartografik tadqiqotlarning asosiy turlari
Kartografik tadqiqotlar, geografik ma'lumotlarni to'plash, tahlil qilish va xaritalarni yaratish uchun amalga oshiriladigan tadqiqotlar hisoblanadi. Bu tadqiqotlar quyidagi asosiy turlarga bo'linadi:

1. 
   Geodezik tadqiqotlar: Bu turlar geodezik instrumentlar yordamida joylashuvi ko'ordinatalarini aniqlash uchun amalga oshiriladi. Bu, mamlakatning geodezik oxirgi ma'lumotlarini va markaziy meridianlarning joylashuvini aniqlashda foydalaniladi.
   
2. 
   Topografik tadqiqotlar: Bu turlar geografik joylashuvi, chegaralari, yerli ob'ektlari va reliefni tahlil qilish uchun amalga oshiriladi. Bu tadqiqotlar manzarani yaxshilash, chorrahalar, sohalar va ob'ektlarni identifikatsiya qilishga yordam beradi.
   
3. 
   Ehtimollikli tadqiqotlar: Bu turlar statistik ma'lumotlarni tahlil qilishga mo'ljallangan. Bunda ehtimollikli metotlar, muhokama va tarqatishlarni o'z ichiga oladi.
   
4. 
   Arxeologik tadqiqotlar: Bu turlar arxeologik ob'ektlarni aniqlash, ekanligini tasdiqlash va tarixiy ob'ektlarning geografik ko'rsatkichlarini aniqlash uchun amalga oshiriladi. Bu tadqiqotlar materiallarini o'rganish, qazishlar, izohlar va boshqa arxeologik usullardan foydalanishni o'z ichiga oladi.
   
5. 
   Ekologik tadqiqotlar: Bu turlar mohiyatni o'rganish, o'rmonlar, oqimlar, suv resurslari va ekologik ob'ektlarning holatini tahlil qilishga mo'ljallangan. Bu tadqiqotlar biologik tahlil, xislatlarni sinash va ekologik monitoringdan foydalanishni o'z ichiga oladi.
   
6. 
   Etnografik tadqiqotlar: Bu turlar aholi, milliy va madaniy xususiyatlarni o'rganish uchun amalga oshiriladi. Bu tadqiqotlar aholi ma'lumotlarini to'plash, so'rovnomalar, anketalardan foydalanish va ob'ektlarni tasniflashdan foydalanishni o'z ichiga oladi.
   

Bu turlar kartografik tadqiqotlarining asosiy turkumlari bo'lib, har biri ma'lum bir maqsad uchun foydalaniladi va geografik ma'lumotlarni tahlil qilish va xaritalarni yaratishda muhim ahamiyatga ega.
Chiziqcha kartalar, yeryuzini belli bir o'lchovda va tekislikda tasvirlaydigan xaritalardir. Ular, geografik xususiyatlarni, hududlarni, shaharlarini, daryolarni, tog'larni va boshqa muhim joylarni ko'rsatadi. Chiziqcha kartalar, 3D dunyoni 2D tekislikga aylantirish uchun foydalaniladigan proyeksiyalardan va koordinat tizimlardan foydalanilarak yaratiladi.
Bu xaritalar, odamlar tomonidan mahsulotni jo'natish, sayohat qilish, yo'l topish, shahar yuritish, tadqiqot qilish va boshqa maqsadlar uchun qo'llaniladi. Ular ilmiy soha, transport, turizm, ekologiya va boshqa sohalarda ko'plab sohalarda ishlatiladi.
Chiziqcha kartalar, ma'lum bir hududni ko'rsatish, qo'yilgan yo'llarni bilish, manzillarni topish, tovushli yo'llarni aniqlash, geografik ma'lumotlarni o'rganish, topografik xususiyatlarni tahlil qilish va boshqa maqsadlar uchun ishlatiladi. Ular foydalanuvchilarga ko'rsatilgan ma'lumotlarni tushunishda yordam beradi va joylarni topishda yaxshi qo'llanma hissiyatini yaratadi.
Chiziqcha kartalar mavjud bo'lgan hududga qarab turli xil bo'lishi mumkin, masalan, jahon, mamlakat, mintaqalar, shaharlar, viloyatlar va ko'p narsalar uchun xususiy chiziqcha kartalar mavjud. Ular oddiy qog'ozda yoki elektron formatda bo'lishi mumkin va mobil ilovalarda, avtomobillarda, navigatsiya usullarida va boshqa vositalarda ishlatiladi.