Muqaddima

O’T-SAFRO AJRALISHI 
0‘t pufagida turgan yoki har zumda jigarda hosil bo'layotgan o'tning o'n ikki barmoq 
ichakka tushishi o‗tning ajralishi deyiladi. Bu jarayon ovqat yeyilganidan keyin 5—10 
minut o'tgach boshlanadi Awal quyuq, to‗q rangli pufak o‘t ajraladi, keyin shira suyuladi 
va rangi tiniqlashadi, demak o
‘
t bevosita jigardan chiqa boshlaydi 0‘tning ichakka 
chiqishini о`t yo'llari, pufak va sfikterlar silliq muskullarning uyg‘un ishi ta‘minlaydi. 
Bevosita gepatofcsiflardan boshlanadigan o
‘
t kapillyarlari qo‗shilib, birlamchi o
`
t 
yo`llarini hosil qiladi Bu birlamchi yo'llar qo
‘
shilib, awal bo`lakcha ichi, keyin 
bolakchalararo yollarga aylanadi Bo`lakchalarard yo'llar. o'z navbatida, bo`laklararo
yo`llarga, keyin jigar yollariga o‘tadi Odatda ikkita jigar yo`llari qo
‘
shilib, umumiy jigar 
yo`liga aylanganidan keyin, o`rniga pufak yo`li kelib qo'shiladi va umumiy o
‘
t yo'li 
paydo bo‗ladi. Bo'yi 6—8 sm bo`lgan umumiy о‘t yo'li o
‘
n ikki barmoq ichakka ochiladi. 
Odamning о`t pufagi noksimon shaklga ega, sig'imi 30—70ml. 
0‘t yo`llarining muskul qavati spiralsimon silliq muskul tolalaridan iborat. Ma‘lum 
nuqtalarda bu tolalar gurahlarga yig'ilib, sfinkterlar hosil qiladi. umumiy jigar yo`li hosil 
bo`lgan joydagi Miritsi sfinkteri pufak qisqarganida o
‘
tni jigar tomon oqishiga 
qo'ymaydi. Pufak bo'ynidagi Lyuikens sfinkteri hazmdan tashqari vaqtda o'tning pufakda 
yig‘ilishini, ovqat yeyilgandan keyin — pufakdan chiqishini taminlaydi, Murakkab 
tuzilgan Oddiy sfinkteri umumiy о`t yo`li o'n ikki barmoq ichakka ochiladigan joyda 
bo`lib, ajralishida muhim ahamiyatga ega (‗9- rasm). 
Jigar hosil qiladigan sekretor bosim o'tning оt yo'llari bo'ylab harakatini ta‘minlaydi. 
Uning ichakka chiqishi pufak harakatlariga va Ovqat iste‘mol qilish оt ajralishini 
reflektor yo'l bilan boshlab beradi. Adashgan nerv orqali o
‘
tuvchi efferent impulslar оt 
pufagini qisqartiradi va ayni vaqtda oddiy sfinkterini ochadi. Pufak va umumiy o
‘
t yo'lida 
bosim o
‘
n ikki barmoq ichakdagi bosimdan oshadi, natijada o
‘
t ichakka chiqadi 
Simpatik nervlar ta‘sirida o'tning ajralishi tormozlanadi 

---

194 
Gumoral omillar orasida xolesistokinin-paxikreozimin o‘tchiqishiga juda kuchli ta‘sir 
etuvchi gormon hisoblanadi. 
l-o‘t pufagi;2-o
‘
n ikki barmoq ichak;3-me‘da osti bezi; ‗-9- jigar yo`llari;5- Lyutkens 
sfinkteri;6~Miritsi sfinkteri; 7-Oddi sfinkteri;8-me‘da osti bezi yo`li; 
9- pufak yo'li; 10- umumiy o't yo'li. 
U o
‘
n ikki barmoq ichakning shilliq pardasida sintezlanib, xlorid kislota, tuxum 
sarig‘i, oziq moddalarning parchalanish mahsulotlari ta‘sirida qonga o
‘
tadi va o
‘
t pufagi 
silliq muskullarini qisqartiradi. Asetilxolin, tiroksin, gastrin, sekretin, bombezinlar ham 
pufak harakatlarini kuchaytiradi. Adrenalin, serotonin, glyukagort vazoaktiv intestinal 
peptid (VIP), pankreatik polipeptid (PP) va boshqalar uning harakatini tormozlaydi.