Muqaddima

NAFAS KOEFFITSIENTI 
Organizmdati ajralgan karbonat angidrid hajmining yutilgan 02 hajmiga nisbati nafas 
koeffitsienti, deb ataladi. Oqsillar, yoglar va uglevodlar oksidlanganda nafas koeffitsienti 
turlicha bo`ladi. 
Glvukoza oksidlanishi quyidagicha o‘tadi: 
C6H1206+06 « 6C02+6H20. 
Reaksiya tenglarnasidan ko'rinib tiiribdiki, hosil bo`lgan 6 molekula karbonat 
angidridga 6 molekula kislorod sarflanadi. Demak, glyukoza oksidlanganda NK = 1, 
Tripalmitat yogi quyidagi reaksiya bo
‘
yicha oksidlanadi: 
2C3H5(C 15H31 COO)3+l‘5 02=102 C02+98 H
2
0. 
Demak, 
neytral 
yog
‘
oksiddanganda: 
.NK=102C02/1‘502-0.703 
Oqsillar 
oksidlangaftda NK 0,8 atrofida bo`ladi. Odam aralash ovqatlar yeganda, NK aksari 
0,85— 
0,90 ga teng. 
Nafas koeffitsienti hisoblab chiqilgandan keyin 02 ning kalorik ekvivalenti topiladi va 
sarflangan energiya miqdori hisoblanadi (10-jadval). 
ENERGIYA ALMASHINUVINI TASHKIL QILUVCHI QISMLAR 
Katta yoshli odam organizmida hosil boladigan energiya uch qismdan — asosiy 
almashinuvdan, ovqatning o'ziga xos dinamik ta‘sirida ajraladigan energiyadan va ish 
bajarish uchun zarur bo`lgan asosiy almashinuvga qo'shimchadan iborat bo`ladi. 
Energiya almashinuvining zamini asosiy almashinuvdir. 
ASOSIY ALMASHINUV 
Odam jismonan va ruhan tinch holatda bolganda (ertalab o'rindan turmasdan), 
nahorga, oxirgi marta ovqatlangandan keyin 12 soat o'tgach, komfort xona haroratida 
(22—2‘°C) aniqlangan energiya sarfi asosiy almashinuv deyiladi Asosiy almashinuv 
energiyasining ko‗p qismi nafas muskullari, yurak, jigar, buyraklarning uzluksiz 
ishlashiga, skelet muskullari tonusini ta‘minlashga sarflanadi. 
0‗rta yoshdagi (35), o
‘
rta bo'yli (170 sm), o‗rta vaznli (70 kg) kishining asosiy 
almashinuvi 1 soatda kg ga 1 kkal (‗,2 kj), bir kechayu kunduzda 1700 kkal (7100 kj). 
Ayollar uchun bu -miqdor 10% kamroq. 
Asosiy almashinuvni aniqlash sharlaridan ko
‘
rinib turibdiki, jismoniy va aqliy 
faoliyat, tashqi haroratning o
‘
zgarishi, ovqatlanish unga ta‘sir qilish mumkin.