Muqaddima

SPINAL KARAXTLIK 
Orqa miyaning ko‘ndalangiga toia kesilishi sut emizuvchi hayvonlarda juda og‘ir 
ahvolga – spinal karaxtlik rivojlanishiga olib keladi. Tananning orqa miyani qirqilgan 
joyi ostidagi segmentlar nervlaydigan qismlarida ixtiyoriy harakatlar umrbod yo‘qoladi. 
Bu sohalarda sezgilar ham butunlay yo‘qolib, aslo tiklanmaydi. Qirqilgandan so‘nng 
ma‘lum vaqt davomida pastki segmentlardagi markazlar yuzaga chiqaradigan somatik va 
vegetativ reflekslar yo‘qoladi. Bir-ikki oy davomida tananing shikastlangan sohasida teri 
qurib, qizaradi, harorati ko‘tariladi. Chunki tomirlar va ter bezlariga simpatik 
markazlarning ta‘siri susayadi. Qon tomirlar kengayadi, ter ajtalishi kamayadi. 
Tannaning katta sohasida qon tomirlarning birdan kengayishi qrterial qon bosimining 
xavfli darajada pasayishiga sabab bo`lishi mumkin. 
Vaqt o‘tishi bilan orqa miyaning qirqilgan joyidan past qismida reflekslar asli holiga 
kela boshlaydi. Pay reflekslari paydo bo`ladi, qon tomirlar tonusi tiklanadi. Keyingi 
davrda orqa miya yuzaga chiqaradigan reflekslar kuchayadi. Somatik reflekslardan 
birinchi galda bukuvchi reflekslar kuchayadi. Olti-yetti oydan so‘ng yoyuvchi reflekslar 
ham paydo bo`ladi. 
Spinal karaxtlik rivojlanishiga orqa miya qirqilgandan keyin shikastlangan sohadan 
past qismiga supraspinal ta‘sirlarning o‘tmay qolishi sabab bo`lsa kerak. Chunki 
reflektor faoliyat tiklangandan keyin orqa miya takroran qirqilganda, spinal karaxtlik 
rivojlanmaydi. 
Spinal karaxtlikning og‘irligi va davomiyligi hayvonlarning qanchalik rivojlanganiga 
bog‘liq. Baqada bu holat faqat bir necha minut davom etsa, primatlarda hafta va oylarga 
cho‘ziladi. 
Orqa miyaning yarmi ko‘ndalangiga kesilsa, kesilgan tomondagi muskullar shol 
bo`ladi, muskul holatini va og‘riqni sezish buziladi, qon tomirlar ham shol bo`lib, 
kengayib ketadi. Qarama-qarshi tomondagi muskullarning ixtiyoriy harakatlari saqlanib 
qoladi, muskul holatini sezish ham buzilmaydi, ammo og‘riqni va haroratni sezish 
yo‘qoladi. Taktil sezgi tananing har ikki tomonnida ham sal pasayadi. Bu alomatlar 
yig‘indisi Broun-Sekar sindromi deyiladi. 
Orqa miya tajriba uchun ko‘ndalangiga kesiladi ham. Bosh miyasi orqa miyasidan 
ajratilgan – spinal hayvonlarda spinal karaxtlik tugaganidan so‘ng, orqa miya reflekslari 
miyaning yuqori qismlarini ta‘siridan xalos bo`lganida o‘rganish imkoniyati paydo 
bo`ladi.