Muratbay Nızanov shıǵarmalarında baǵınıńqılı qospa gáptiń qollanılıwı Jobası: Kirisiw

Shıǵarmadaǵı orın baǵınıńqılı qospa gáplerdiń qollanılıwı

Bas gáptiń quramında orın pısıqlawısh xızmetinde qollanılǵan siltew almasıǵı mánisin túsindirip kelgen baǵınıńqı gápke orın baǵınıńqılı qospa gáp delinedi. Orın baǵınıńqılı gáp qatnasıqlı sózli bolıp dúzilgende baǵınıńqı gáptiń bayanlawıshı -sa/-se formalı shárt meyilden boladı. Orın baǵınıńqılı qospa gáptiń dúziliwi ushın tómendegi qatnaslıq sózler qatnasadı:

a) baǵınıńqı gáptiń quramında qayda, qay jerde, qayerde, bas gápte sonda, sol jerde siltew almasıǵı tiykarlı qatnaslıq sózler qollanıladı.
b) baǵınıńqı gápte qaydan, bas gápte sonnan sózi qatnasadı.
Mısalı: Aldıńǵı arba qaydan júrse, sońǵı arba da sonnan júredi.


d) baǵınıńqı gápte qayaqqa, qay jaqqa, bas gápte sol jaqta, soljerde, sol jaqta sózleri qatnasadı
e) baǵınıńqı gápte qalay soraw almasıǵı, bas gápte solay siltew almasıǵı keledi.
Geyde bas gápte qatnaslıq sóz qollanılmay keliwi de múmkin, biraq onıń ornı gáptiń ulıwmalıq mazmunınan belgili bolıp turadı.
Mısallar:

1. 
   Qamrdıń jónin mıń úyrengende kóp bolsa mendey bolar, basqa qayda baradı, onnan ne arttıradı, basıńa tartsań ayaǵıńa jetpeydi, ayaǵıńa tartsań basıńa jetpeydi.
   
2. 
   Biyhayasına tap bolsań, dambalın qolına alıp, qayjerde bolsa masqara etedi.
   
3. 
   Balalarınıń keshte aldınan shıǵatuǵını, kúyewiniń azannan keshke deyin soqta oynap biytalap otırsa da, qaydan kiyatırsan dep sumka aqtaratuǵın ádeti bar edi.
   
4. 
   – Seniń bir óziń ol jerge aydamayman, aydasam keynimdegi mashin adamlarımdı alıp ketedi.
   
5. 
   Bolmaǵanda Quwatqa keti qayda, úyge yarım kilo gósh qayda, bir stakan qara shay qayda, maliki yawmiddin qayda!
   
6. 
   Mal da bolsa tazalqtı biletuǵın bolıwı kerek, geyde qorasına barmay qalǵan qoylar sol jerdegi Nurjannıń qorasınan tabıladı.
   
7.