Muratbay Nızanov shıǵarmalarında baǵınıńqılı qospa gáptiń qollanılıwı Jobası: Kirisiw

Qarsılas baǵınıńqılı qospa gápke mısallar
Jay gápleriniń mánisi bir-birine qarama-qarsı bolǵan qospa gápke
qarsılas baǵınıńqılı qospa gáp delinedi.
Qarsılas baǵınıńqı gápler ne qılsa da?,qáytse de?, ne qılǵan menen?, qáytken menen? degen sorawlarǵa juwap beredi.
Baǵınıńqı gáptiń bayanlawıshları, kóbinese tómendegi sózlerden boladı:
a) shárt meyildiń -sa/-så qosımtasınan keyin janapaylıq xızmettegi da, då kómekshi sóziniń dizbeklesip keliwi arqalı bildiriledi.
b) -ǵan/-gen qosımtalı kelbetlik feyilge menen tirkewishi hám qarsılaslıq máni beriwshi bolmasa sóziniń dizbeklesip keliwinen boladı:
d) barıs seplik qosımtalı kelbetlik feyil hám atawısh feyilge qaramastan tirkewishiniń dizbeklesip keliwi arqalı bildiriledi
Ańlatıw. Shárt meyilden keyin da, de kómekshi sózleri dizbeklesip kelgen menen, barlıq jaǵdayda qarsılaslıq máni ańlata bermeydi.
Mısallar:

1. 
   Olar barsań bir-eki ret bos qaytarmas, biraq qashanǵı bere beredi.
   
2. 
   Gáp onıń awır-jeńilliginde emes, biraq sonda da erterek kelgenińde mına jumıstı moynımnan túsirip qutıılarman degenim ediǵo.
   
3. 
   Lekin qansha qıyınshılıq kórse de, eki júziniń almasınıń qızılı ketpegeni, kóziniń kesaday dóńgelenip turıwı súykimli.
   
4. 
   Ol qansha shırlasa da aytqanı bolmadı, aqırı barına kóndi.
   
5. 
   Sabırlılıq penen kúteseńǵo ya, kútpeseń de bolmaydı.
   

Juwmaqlaw
Juwmaqlap aytqanda qaraqalpaq tili ázelden bay til. Hárbir jazıwshı-shayırlardıń shıǵarmalarında kórkemlew quralları, naqıl-maqallar hám basqalar sheber qollanıladı. Sol qatarı Qaraqalpaqstan xalıq jazıwshısı Muratbay Nızanovtıń da derlik barlıq shıǵarmalarında tildiń bárshe normalarına juwap beretuǵın tárizde kórkemlew, leksikalıq hám sintaksislik qurallar únemli paydalanılǵan. Búl kurs jumısında bizler tek ǵana “Aqshagúl” shıǵarmasında qollanılǵan baǵınıńqı qospa gáptiń túrlerin kórip shıqtıq. Basqa shıǵarmańarın alıpqaraytuǵın bolsaq, ásirese yumor-satiralıq shıǵarmaları kórkemlew qurallarınıń káni desek te boladı. Usı shıǵarmanıń ózinde de qospa gáplerdiń birneshshe túrleriniń shek-shegarası joq. Derlik hárbir gápti qospa gáp túrinde, astarlı etip jazǵan. Shıǵarmanıń 2007-jılı Ózbekstan boyınsha ótken konkursta birinshi orındı alǵanı da tosınnan emes álbette. Bul ele ullı jazıwshınıń shıǵarmaları boyınsha izertleniwlerdiń baslanıwı. Aldında ele kóp tildiń tarawları boyınsha izertlewler alıp barıladı.

Paydalanılǵan ádebiyatlar

1. 
   T. Mámbetniyazov, Z. Bekbergenova, Z. Mámbetniyazova. Ádebiyat. 9-klass sabaqlıq ushın. Nókis. “Bilim”, 2014-2015
   
2. 
   M. Dáwletov, E.Dáwenov, D. Seydullaeva. Qaraqalpaq tili. 9-klass ushın
   

sabaqlıq. Nókis “Bilim”, 2014

3. 
   M. Nızanov. Aqshagúl. “Jeti ıqlım”, 2021
   
4. 
   www. Wikipedia.com
   
5. 
   www. Hozir.org
   
6. 
   www. Ziyonet.uz
   

i^