Mustaqil ish mavzulari Qoraqalpoqg‘iston geologiyasiga umumiy geografik ta'rif

Beltov ustyurti - Amudaryo va Aqshadaryo deltalarining orasida Orol dengizidan 20-25 km janubda, kenglik yo’nalishda joylashgan. Beltog'di tashkil etuvchi uchinshi davr dengiz yotqiziqlari negizidan gorizontal- yo’nalishda qoldirgan bo’lib, ular platoning yer yuzasiga yaqin uchraydi. yer yuzasining tuzilishi plato shaklida bo’lgan bilan da, uning xarakterin vaqtincha oqadigan bir necha mayda soylar va g’ozqator bo’lib tizma bo’lib joylashgan u'yinshik-u'yinshik qumlar ancha buzip ko’rsatadi. Har yerda harakat etuvchi qum massivlari da uchraydi. Beltog' ustyurtligida haddan tashqari yotuvchi qum massivlari da uchraydi. Beltog' ustyurtligida haddan tashqari tekis, ayrim bo'lek maydonlarni da kam uchratamiz. Ularning yuzasi to’rtlamchi davrdagi bukilish jarayoni natijasida paydo bo’lgan alyuvial- yotqiziqlari bilan yopilgan. Lekin bu yotqiziqlar cho’l iqlimi sharoitida juda qalin qatlam paydo etmagan. Keyinchalik da Beltog'dagi uchinshi davr dengiz yotqiziqlari ba’zi yerlarda yerning yuzasida uchraydi. Platoning dengiz yuzasidan balandligi 120 m bilan 145 metrning orasida. Uning eng baland nuqtalari Beltog'ning janubiy-g'arbiy bo'limiga to’g’ri keladi. Platoning yonbag’irlari barcha taraflarida birgelkili emas. Ancha tik yonbag’irlari (tikligi 28°-30°) uning janubiy va g'arbiy taraflariga xarakterli. Uning shimol va sharq yonbag’irlari ancha qiya joylashgan. Qorning erigan suvlari va yog’in-sochinlar vaqtincha oqadigan soylarni paydo etib, ular platoning etaklariga har yili ko'p miqdorda sozli tog' jinslarin olib keladi. Uzoq yillar davomidagi soylarning ishi natijasida platoning tog' etaklarida eni 0,5 km ga gacha yetadigan prolyuvial- yotqiziqlari paydo bo’lgan.

2. 
   Qusxanataw - Chimboyning shimol-g'arbiy tarafida, shahardan 35 km. oraliqda joylashgan. u asosan gorizontal- yo’nalishda qoldirgan uchinshi davr yotqiziqlaridan tarkib topgan. Uning eng baland nuqtasi dengiz yuzasidan 138 metr, atrofidagi past tekisliklardan 60-70 metr yuqorida joylashgan. Qusxanatog' geologik tuzilishi bo’yicha birday, lekin ayrim joylashgan ikki ustyurtlikdan iborat. Ular Qizilo'zek soyining o’zani bo’yicha bir-biridan ajralib, o'zining g'arbiy bo'limida Pa'shentog' deb ataladi. u Qusxanatog'g'a qaraganda ancha past. Uning yerining yuzasi da ko’pincha tekislik xarakterge ega. Pa'shentog'ning u'sti deyarli to’lig’i bilan g’ozqatora bo’lib tizma bo’lib joylashgan u'yinshik-u'yinshik qumlar bilan yopilgan. Qum tizmalarining balandligi 2 metrdan 15 metrga gacha yetadi.
   

Pashentog'ning shimol-g'arbiy bo'limida qum tizmalarining orasida maydoni 150-300 kvadrat metrlik Shaniko'l joylashgan.
Ustyurtning janubiy etagida bir necha mayda ko'llar bor. Ular yog’in-sochinli ku'nlari bir-biri bilan qo’shilib ketadi. Qusxanatog'ning asosiy bo'limi Pa'shentog'g'a qaraganda ancha baland. Janubida Qusxanatog'ning eng baland nuqtasi (138 m) joylashib, u shimolga borgan sayin pasayadi. Qusxanatog'ning janubiy yonbag’iri ancha tik. Uning shimol yonbag’iri Amudaryo deltasindagi oypatlikka juda qiya joylashgan. Qusxanatog'ning ko’pchilik yerlari shamolning olib kelgan yotqiziqlaridan paydo bo’lgan qum massivlari bilan yopilgan. Uning relyefida g’ozqatora bo’lib, tizma bo’lib joylashgan u'yinshik-u'yinshik qumlar keng tarqalgan. Ayrim qum tizmalarining balandliligi 20 metrga gacha yetadi. Uchinshi davr yotqiziqlari qusxanatog'da ba’zi soylarda yoki ustyurtlikning tik jarlang'an yonbag’irlarida ashilip qolgan. Masalan, uning janubiy yonbag’irlarida paleogen davridagi qoldirgan yashil rangli soz iloy, shimol yonbag’irlarida neogen davri peschaniklari yerning yuzasiga chiqib qolgan.