N. A. Egamberdieva n. A. E g a m b e r d ie V a

«Katta Xorazm » qabilalar konfederaciyasi va Qadim gi Baqtriya 
podsholigi mavjud boMib, ular o ‘ziga xos madaniyatni shakllantirganlar. 
Ilk davlatlar keyinchalik Ahamoniylar imperiyasi tarkibiga kirgan 
boMsalarda, madaniy rivojlanishda mahalliy elem entlar saqlanib qolgan. 
Faqat sopol idishlarining ishlash uslublari, arxitektura elementlari, 
davlatni boshqarish tartiblari va pul birliklari kirib kelgan.
Bu davrning madaniy rivojlanishi yozma va arxeologik manbalar 
asosida 
o ‘rganilgan. 
Arxitektura, 
hunarmandchilik, 
dehqonchilik, 
zargarlik, tikuvchilik va kulolchilik kabi sohalar rivojlangan. Surxon­
daryo, Qashqadaryo, Am udaryoning quyi oqimi, Zarafshon vodiylarida 
yirik hunarm andchilik 
markazlari vujudga kelgan. Arxeologlar shu 
hududlardan yirik qal’alarning izlarini topishgan. Shulardan biri qadimgi 
Samarqand - Smarakansa ning qadimgi markazi Afrosiyob yodgor- 
ligidir. Arxeologik tadqiqotlar natijasida Afrosiyobdan mil. avv. V I-IV
asrlarga oid qadimgi shahar izlari topilgan. Uning umumiy maydoni 219 
gektam i tashkil qilgan. Bu erdan sopol idishlar, tem ir va bronzadan 
ishlangan k o ‘plab u y -ro ‘zg ‘or buyumlari va qurol yarogMar topilgan.
98

---

XX asrning 60-70 yillarida V.A.Shishkin va Y a.G ‘.G ‘ulom ovlar 
rahbarligida keng koMamli arxeologik tadqiqotlar olib borilib, 1966 yil­
da Afrosiyobni «arxeologik q o ‘riqxona» deb e ’lon qildilar. Arxeologik 
tadqiqotlar natijasida shahaming yoshi, tarixiy topografiyasi, shahar 
tarkibi, shahar hayotining rivojlanish bosqichlari va saroy qoldiqlari 
ochildi. Tadqiqotlar natijasida 1970 yilda Samarqandning 2500 yillik 
yubileyi keng nishonlandi.
M ustaqillik yillarida arxeologik va ilmiy tadqiqot ishlarining 
samaradorligini oshirish maqsadida o ‘zbek arxeolog olimlari professor 
M.Isomiddinov, A.Anorboev va tadqiqotchi A .O taxo‘jaevlar fransiyalik 
arxeologlar Pol B em ar va Franc Grene bilan ham korlikda ishladilar. 
Natijada 
Afrosiyobning eng quyi madaniy qatlamlarini o ‘rganish 
jarayonida er sathidan 10-15 m. chuqurlikda miloddan avvalgi IX-VII 
asr o ‘rtalariga oid ashyolar topildi; qoMda yasalgan rangli naqsh berilgan 
sopol idishlaming parchalari, 7 metr qalinlikdagi guvaladan tiklangan 
mudofaa devori qoldiqlari va boshqalar. Topilgan ushbu namunalar 
Fransiyada radiokarbon tadqiqot usulida ^ ‘rganildi va ular miloddan 
avvalgi VIII asr, y a’ni Samarqandning 2750 yoshga ega ekanligi 
isbotlandi.
Qadimgi Xorazm hududidan Ko‘zaliqir, Q al’aliqir, O ybuyirqal’a va 
Dingilji qo ‘rg‘onlari topib o ‘rganilgan.