N. B. Toshpulatova, E. Sh. Nazirova internet tarmog‘Ida ishlaSh Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma 3-nashr toshkеnt «niso poligraf»

UUCP yordamida bog‘lanish
UNIX operatsion sistemasi UUCP deb ataluvchi servisdan 
foydalanadi va ma’lumotlarni standart telefon tarmoqlari bo‘yicha 
uzatish imkoniga ega. UUCP faqat fayllarni bir sistemadan 
boshqasiga uzata oladi, Internet pochtasi va USENET bilan 
ishlashga imkon beradi. UUCP keng tarqalgan. Bu bog‘lanish 
uchun telefon tarmog‘i va modem zarur. UNIX dasturining 
zarurati yo‘q.

---

27
Internetni ishlash tartibi
Faraz qilaylik, Internetda biror sahifani ochib ko‘rmoqchisiz. 
Sahifa adresini kiritdingiz va uni ochdingiz. Qanday qilib bir necha 
daqiqada sahifa sizning ekraningizda paydo bo‘ladi? Bu sahifalarni 
topish uchun, sizning WWW ko‘rish dasturingiz URL dan qanday 
foydalanadi? Sahifani topish uchun dastur provayderda joylashgan 
domen nomlari xizmati dasturlar majmuidan foydalanadi. U DNS 
(Domain Name Service) deb ataladi va Internetni kompyuteringizga 
o‘rnatganda kiritiladi. Netscape Windows bilan birgalikda ish-
layotganda sizning TCP/IP protokolingizni bu domen nomini 
sizning DNS serverinigizga uzatadi.
Agar domen nomida davlatni izohlovchi identifikatori bo‘lmasa, 
bu domen AQSh da ekanligini bildiradi.
Internet bilan ishlashni Internet Explorer, opera dasturlari 
ta’minlaydi. Ular deyarli bir – biriga o‘xshash. Ular bilan ishlash 
juda oson va qulay.
hTml formati tushunchasi
Shaxsiy kompyuterda formatlashtirilgan elektron xujjat 
WYSIWYG (What You See Is What You Get) «Nimani ko‘rayotgan 
bo‘lsang, o‘shani olasan» printsipida ishlaydigan matn tahrirlagichlar 
yordamida yaratiladi. Masalan, MS Word, Lexicon, AmiPro kabilar 
yordamida.
Bunday dasturlar yordamida biz elektron xujjatni xohlagan 
shriftda, o‘lchamda, chap yoki o‘ng tomondan tekislangan 
holda, (Ya’ni o‘zimizga ma’qul bo‘lgan «format»da) yaratishimiz 
mumkin. Ammo biz ushbu elektron xujjatni Internet yordamida 
e’lon qila olmaymiz. Sababi, uni o‘qimoqchi bo‘lgan boshqa bir 
Internet mijozining shaxsiy kompyuterida biz foydalangan matn 
tahrirlagich dasturi yoki shriftlar o‘rnatilmagan bo‘lishi mumkin. 
Buni oldindan aytib bo‘lmaydi. Undan tashqari ushbu matnni 
ochishga mo‘ljallangan «darcha»ning o‘lchamlari haqida hech 
qanday ma’lumotlarga ega emasmiz. Shuning uchun ham, shaxsiy 

---

28
kompyuterda foydalaniladigan matn taxrirlagichlar va ularning 
«format»lash usullaridan Internetda foydalanib bo‘lmaydi.
Bunday noqulayliklarning oldini olish maqsadida yangi 
HTML (Hyrertext Markur Language) «gipermatnlarni belgilash 
tili» protokoli standarti yaratildi. Bu standart bir qancha maxsus 
operatorlar majmuasidan iborat bo‘lgan HTML dasturlashtirish tili 
bo‘lib, uning yordamida elektron xujjatlarni Internetda bevosita 
e‘lon qilish mumkin.