N. Bozorboev, X. I. Yusupov, R. A. Narov, A. M. Ilmuradov, V. Rasulov, B. T. Xushnazarov, F. N. Bozorboev, A. T. Ilyasov

Yirik shchitli qoliplar – biriktiruvchi elementlar va katta o‘lchamdagi 
shchitlardan tashkil topgan. Qolip shchitlari barcha texnologik og‘irliklarni 
qo‘shimcha ko‘taruvchi va ushlab turuvchi elementlar o‘rnatilmagan holda qabul 
qiladi. Bu qoliplar, uzun devorlarni, ora yopmalarni va tunnellarni betonlashda 
qo‘llaniladi. SHchit o‘lchami betonlanayotgan konstruksiya o‘lchamiga teng: 
devor uchun – xona balandligi va eni, ora yopma uchun – ora yopma uzunligi va 
eniga teng. Katta maydondagi yopmalarni betonlaganda, bir smena davomida 
betonni konstruksiyaga joylashtirish va zichlash mumkin bo‘lmasa, yopma 
xaritalarga bo‘linadi. Xaritani o‘lchamlari texnologik reglament asosida berilib, 
ularni chegara qismlarida keyingi xaritalar bilan yaxshi bog‘lanishi uchun 
yacheykasi 10×10 mm qalinligi 2...4 mm li metall to‘r o‘rnatiladi. Yirik shchitli 
qoliplarni devorlari va pardadevorlari monolit, ora yopmalari yig‘ma bo‘lgan 
binolarda qo‘llash tavsiya etiladi. Yig‘ma ajratib-ko‘chiriladigan
yirik shchitli 
qoliplar ko‘ndalang kesim yuzasi o‘zgaruvchan konstruksiyalarni betonlashda ham 
qo‘llaniladi (siloslar, tutun quvurlari, gradirnyalar). 
Blokli qolip – bu xajmdor-ko‘chiriladigan qolip, oraliq tom yopmasini 
barpo etmasdan bino yacheykasini konturi bo‘ylab, uchta yoki to‘rtta devorni bir 
vaqtni o‘zida barpo etishga mo‘ljallangandir. Qolip alohida bloklardan montaj 
qilinadi va ular orasidagi masofa barpo etiladigan devorlarni qalinligiga teng.

---

51 
Ichki va tashqi devorlari monolit yuk ko‘taruvchi va yopmalari yig‘ma 
bo‘lgan binolarga kombinatsiyalashgan variant: tashqi devor yuzalariga − yirik 
shchitli qolip, ichki yuza va devorlar uchun – blokli, vertikal ko‘chiriladigan va 
chiqarib olinadigan qolip tavsiya etiladi. 
Blok-forma fazoviy berk bloklardan tashkil topgan bo‘lib: bo‘laklarlarga 
bo‘linmaydigan va bikir, bo‘laklarga bo‘linadigan yoki suriladiganlarga
(ochiladigan) bo‘linadi. Blok-formalar hajmi uncha katta bo‘lmagan berk 
konstruksiyalarni vertikal va gorizontal yuzalarni betonlash uchun qo‘llaniladi. 
Bundan tashqari – devorlarni hajmdor elementlarini, lift shaxtalarni, aloxida 
turuvchi poydevorlarni, ustunlarni betonlashda xam foydalaniladi.