N. Bozorboev, X. I. Yusupov, R. A. Narov, A. M. Ilmuradov, V. Rasulov, B. T. Xushnazarov, F. N. Bozorboev, A. T. Ilyasov

17.2. Orayopmalar qolipi 
To‘sinli yopma qolipni o‘rnatgan paytda ish ketma-ketligi quyidagicha 
bo‘ladi(17.7-rasm). 
17.7-rasm. Yig‘ma-ko‘chirma qoliplarning elementlari: 
1− ustunlarning yog‘och ramkalari; 2 – ustunning qolipi; 3, 4 – qolipning shchitlari; 5 – 
to‘sinlar tagining shchitlari; 6 – qolipning yog‘ochli to‘sinlari; 7 – to‘sin qolipining yon 
shchitlari; 8 – ko‘tarib turuvchi o‘choyoqli teleskopik ustunlar 
Oldin ustunlar karkasini armaturasi o‘rnatiladi, keyin ustunlar qolipi vintli 
tortuvchilar yoki xomutlar maxkamlanib va 2...3 sathda raskoslar bilan 
mahkamlanib montaj qilinadi. Yuqorida to‘rgan konstruksiyalar bilan tutashish 
uchun ustun armaturasi qolipni yuqori chetidan 40...50 sm balandlikka chiqariladi. 
Keyin ustunlar betonlanadi. Bundan keyin ustun qolipining maxsus o‘yilgan 
qismiga to‘sin yoki progonlarning tagini shchitlari urnatiladi, ularni ostiga esa 
ko‘tarib turuvchi teleskopik ustunlar yoki fazoviy tayanchlar balandlik bo‘yicha 
to‘g‘rilab o‘rnatiladi. Fazoviy bikirlikni ta’minlash maqsadida ko‘taruvchi ustunlar 
o‘choyoqqa o‘rnatiladi.To‘sin qolipini yon shchitlarini o‘rnatib va ularni o‘zaro 

---

73 
gorizontal vintli tortqilar bilan bog‘langandan so‘ng tagning shchiti bilan 
mahkamlanadi. Keyingi bosqichda ikkinchi darajali yog‘och to‘sinlarni ostiga 
tirgak –ustunlar o‘rnatiladi, va ularni ustidan namga chidamli faneradan palubalar 
to‘shalib chiqiladi. 
Hamdo‘stlik davlatlarida keng tarqalgan qolip, bu SNIIOMTP instituti 
tomonidan ishlab chiqilgan unifikatsiyalashgan qolipdir. Devor qolipi modul 
kengligi 300 dan 1800 mm gacha balandligi qavatga teng keluvchi, hamda 
qushimcha yon va burchak shchitlaridan iborat. SHchit metall paluba, gorizontal 
to‘sin va vertikal fermachalardan iborat. SHchitni pastki qismida vintli domkratlar 
o‘rnatish nazarda to‘tilgan. Bu qolipda balandligi 3 m qalinligi 12, 16 va 20 sm li 
devorlarni va qalinligi 10...22 sm bo‘lgan yopmalarni betonlash mumkin. 
Monolit yopmalarni betonlash devorlar barpo etilib va kerakli 
boshlang‘ich mustahkamlikka erishgandandan so‘ng boshlanadi. Yopmalar qolipi 
teleskopik tirgak-ustunlarga o‘rnatiladi, ikki sathda armaturali to‘rlar o‘rnatilib 
bo‘lgandan so‘ng betonlash amalga oshiriladi.