N e I t va gaz m ahsulotlarining I izik-kimyoviy tahlili

20
)
43
г

---

16-rasm. YM R-spektometrining umumiy sxemasi.
o ‘zgartirib tu rish m um kin. A m pulaga o ‘ralgan g ‘altakdan o ‘tgan to k 
o ‘zgaruvchan m agnit m aydoni hosil qiladi. Energiya m odda to m o - 
n id an ana shu m ay don k o ‘rinishida yutiladi. G en erato rd an berila- 
yotgan chasto ta (v) ni oshira borib u n i shunday qiym atga yetkazish 
m um kinki, bu qiym at (20) tenglam ani qanoatlantiradi. A na shu paytda 
m o d d a energiya yutadi. O datda, b u n d a rezonans vujudga keldi deyi- 
ladi.
M odda energiya y utganda zanjirdagi to k kamayib ketadi. Energiya 
yutilishi tugagandan keyin, zanjirdagi to k asli holiga qaytadi. Endi 
ch astotaning h a r qanday o ‘zgartirilishi m oddaga ta ’sir qilm aydi. A na 
s h u n d a y h o sil q ilin g a n y ad ro m a g n it re z o n a n s i (Y M R )-s p e k tr 
17-rasm da ko'rsatilgan. Spektrdagi c h o ‘qqi (c h o ‘qqi) signal deyiladi. 
C h asto ta (v) doim iy qoldirilib, m agnit m aydoni kuchlanganligi (H 0) 
o ‘zgartiriladi. ( N 0) qiym ati (20) tenglam ani q an oatlantirganda rezo ­
nans kuzatiladi. H o zir 40,60,100 M G z (megagers = 10
6
gers) chas- 
to ta d a ishlaydigan spektrom etrlar mavjud.
Y adro m agnit rezonansi (Y M R ) spektrlari, odatda, eritm alarda 
(m odda suyuq bodsa, shu holicha) olinadi. Eritm aning konsentratsiyasi
5—20 % atrofida b od adi. Spektr olish u c h u n zaru r bodgan m odda 
m iq d o ri 25—30 mg. E rituvchi sifatida Y M R -sp ek tr berm aydigan 
( C C l
4
CSi) yoki boshqa organik birikm alar, rezonans berm aydigan 
sohada energiya yutuvchi m oddalar (C D C 1 3- deyteroxloroform ) ishla- 
tiladi. Y adro m agnit rezonansi (Y M R )-spektri to ‘rtta kattalik bilan 
tavsiflanadi:
44

---

magnit m aydoni 
kuchlanganligi 
17-rasm. Yadro magnit rezonansi (YM R) spektri.
1. Signallar c h o ‘qqilarining o 'rn i.
2. Signallar soni
3. Signallar tezligi.
4. Signallarning ajralib ketishi.