N. N. Tashtemirova A. Avloniy ilmiy tadqiqot instituti
Download 0.63 Mb. Pdf ko'rish
|
|
elementar hodisa deb ataladi va ω bilan belgilanadi. Elementar hodisalar to‘plami
Ω bilan belgilanadi. Hayotda turli hodisalar bilan to‘qnashganda, ko‘p hollarda bu hodisalar ro‘y berish yoki bermaslik darajasiga baho beramiz. Bunda, ba’zi hodisalar haqida “buning bo‘lishi mumkin emas” deb aytsak, boshqa bir hodisalar haqida “bu hodisaning ro‘y berishi muqarrar” deb ishonch bilan aytamiz. Ba’zida esa “bu hodisaning ro‘y berishiga ishonch katta” desak, ba’zida “bu hodisaning ro‘y 3-rasm 4-rasm berishiga ishonch kam, dargumon” deb aytamiz. Hodisalar ro‘y berishining ishonchlilik darajasini sonlar bilan baholash – ehtimollik tushunchasi bilan bog‘liq. Bo‘lishi muqarrar hodisaning ehtimolligi 1 ga, bo‘lishi mumkin bo‘lmagan hodisaning ehtimolligini esa 0 ga teng deb olinadi. Tasodifiy hodisaning ehtimolligi 0 dan katta va 1 dan kichik bo‘lgan son bilan ifodalanadi. Ravshanki, ro‘y berish ehtimolligi katta bo‘lgan tasodifiy hodisaning ehtimolligi 1 ga yaqin bo‘ladi. Ro‘y berish ehtimolligi kam bo‘lgan tasodifiy hodisaning ehtimolligi esa 0 ga yaqin bo‘ladi. 1-masala. Qopda 2 ta ko‘k, 3 ta oq va 10 ta qizil, jami 15 ta shar bor. Quyidagi hodisalarning ehtimolligini sonlar nurida taxminan belgilang. A hodisa: Qopdan tasodifan bitta shar olinganda, rangi ko‘k chiqdi; B hodisa: Qopdan tasodifan bitta shar olinganda, rangi oq chiqdi; C hodisa: Qopdan tasodifan bitta shar olinganda, rangi qizil chiqdi; D hodisa: Qopdan tasodifan bitta shar olinganda, rangi yashil chiqdi; E hodisa: Qopdan tasodifan bitta shar olinganda, rangi sariq chiqmadi. Yechilishi: Avval sonlar nurini chizib, unda birlik kesmani ajratamiz. Berilgan hodisalar ehtimolligini chamalab aniqlaymiz, ularning taxminiy son qiymatlaridan kelib chiqib, birlik kesmada nuqtalarni belgilaymiz va mos harflarini yozib chiqamiz. A hodisa: Qopdagi 15 ta shardan faqatgina 2 tasi ko‘k rangda. Shundan kelib chiqib, bu hodisa ehtimolligi 1 ga qaraganda 0 ga yaqinroq bo‘ladi, deb taxmin qilamiz. B hodisa: Qopdagi 15 ta shardan 3 tasi oq rangda. Shundan kelib chiqib, bu hodisa ehtimolligi ham 0 ga yaqinroq bo‘ladi, lekin A hodisa ehtimolligidan kattaroq bo‘ladi. C hodisa: Qopdagi 15 ta shardan 10 tasi qizil rangda. Shundan kelib chiqib, bu hodisa ehtimolligi 1 ga yaqinroq bo‘ladi va A va B hodisalar ehtimolligidan katta bo‘ladi. D hodisa: Qopdagi 15 ta shardan hech birining rangi yashil emas. Tajribani necha marta takrorlamaylik yashil rangli shar chiqmaydi, ya’ni bu hodisa bo‘lishi mumkin bo‘lmagan hodisadir. Shu bois, bu hodisaning ehtimolligi 0 ga teng bo‘ladi. E hodisa: Qopdagi 15 ta shardan hech birining rangi sariq emas. Tajribani necha marta takrorlamaylik sariq rangli shar chiqmaydi, ya’ni bu hodisa bo‘lishi muqarrar bo‘lgan hodisadir. Shu bois, bu hodisaning ehtimolligi 1 ga teng bo‘ladi. |
