N. N. Tashtemirova A. Avloniy ilmiy tadqiqot instituti

elementar hodisa, ehtimollik kabi tushunchalardir. 
Tajriba bu hodisani ro‘yobga keltiruvchi faoliyatdir.
Masalan, tangani tashlash bu tajriba bo‘ladi. Tajriba natijalari – 
tanganing “gerb” yoki “raqam” tomoni bilan tushishi esa 
hodisalarini tashkil etadi. 
Aytaylik, qog‘oz qop ichiga bir nechta har xil rangdagi 
sharlar solingan bo‘lsin (1-rasm). Qopning ichiga qaramasdan 
bitta sharni olaylik. Bu amaliy faolyatimiz – tajriba bo‘ladi. 
Aytaylik, tajribamiz natijasida qizil shar chiqdi. Bu – hodisa 
ro‘y berganini anglatadi.
Har qancha tajriba o‘tkazilmasin, har doim ro‘y 
beradigan hodisaga bo‘lishi muqarrar hodisa deb aytamiz.
Ataylik, qog‘oz qop ichiga beshta qizil sharlar 
solingan bo‘lsin (2-rasm). Qopning ichiga qaramasdan bitta 
sharni olaylik. Bu tajribani har qancha takrorlamaylik, natija 
faqat qizil rangli shar chiqishi bo‘ladi. Demak, qopdan qizil 
rangli shar chiqishi hodisasi – muqarrar hodisaga misol 
bo‘ladi.
Har qancha tajriba o‘tkazilmasin, hech qachon ro‘y bermaydigan hodisaga 
bo‘lishi mumkin bo‘lmagan hodisa deb aytamiz. 
Yana o‘sha beshta qizil shar solingan qopni olaylik (2-rasm). Qopning 
1-rasm 
2-rasm 

---

ichiga qaramasdan bitta sharni necha marta olmaylik, hech qachon sariq rangli shar 
chiqmaydi. Demak, qopdan sariq rangli shar chiqishi hodisasi – bo‘lishi mumkin 
bo‘lmagan hodisaga misol bo‘ladi. 
Tajriba natijasida ro‘y berishi ham, ro‘y bermasligi ham mumkin bo‘lgan 
hodisaga tasodifiy hodisa deyiladi. 
O‘yin toshini tashlaganda 5 sonining tushishi, tanga tashlanganda gerbli 
tomoni bilan tushishi, bir nechta oq va qora sharlar solingan qopdan olingan 
sharning oq rangda chiqishi – bularning hammasi tasodifiy hodisalardir (3-rasm). 
Tasodifiy hodisalar, odatda, A, B, C va hokazo lotin alifbosining bosh harflari 
bilan belgilanadi. 
Ataylik, qog‘oz qop ichiga to‘rtta qizil va bitta sariq 
sharlar solingan bo‘lsin (4-rasm). Qopning ichiga qaramasdan 
bitta sharni olaylik. Bu tajribaning natijasi qanday rangli shar 
bo‘ladi? Qizilmi, yoki sariq? Albatta, bu haqda hech narsa deya 
olmaymiz. Natija qizil shar ham, sariq shar ham bo‘lishi 
mumkin. 
Demak, bu holatda qopdan qizil rangli shar chiqishi 
hodisasi – tasodifiy hodisaga misol bo‘ladi, chunki bu 
hodisaning ro‘y berishi yoki ro‘y bermasligi haqida hech narsa deya olmaymiz. 
Xuddi shunday, qopdan sariq rangli shar chiqishi hodisasi ham tasodifiy hodisa 
bo‘ladi.
Muqarrar hodisani U harf bilan, mumkin bo‘lmagan hodisani esa V bilan 
belgilaymiz. O‘tkazilayotgan tajribaning har bir natijasini ifodalovchi hodisa