Namangan davlat universiteti akayeva marapat abduxalikovna

modda. O‘zbekiston Respublikasining 1993 yil 3 sentabrda qabul qilingan 
"Fuqarolarning davlat pensiya ta’minoti to‘g‘risida"gi 938-XII-sonli 
Qonunining 65-moddasiga quyidagi qo‘shimcha va o‘zgartish kiritilsin: quyidagi 
mazmundagi ikkinchi qism bilan to‘ldirilsin: 
"Pensioner O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan 
tashqari Pensiya jamg‘armasi tuman (shahar) bo‘limining pensiyadan ortiqcha 
to‘langan summalarni ushlab qolish to‘g‘risidagi qaroridan norozi bo‘lgan 
taqdirda, aniqlangan qarzdorlik sud tartibida, biroq uning aniqlanish sanasidan uch 
yildan ko‘p bo‘lmagan davr uchun undiriladi"; 

---

26 
ikkinchi - beshinchi qismlari tegishincha uchinchi - oltinchi qismlar deb 
hisoblansin
11
 ,- deb qo‘shimcha va o‘zgartirishlar kiritilgan. 
v). O‘zbekiston Respublikasining "Fuqarolarning jamg‘arib boriladigan 
pensiya ta’minoti to‘g‘risida"gi qonuni
12
. Mazkur qonun 2004 yil 2 dekabrda 
qabul qilingan va 2005 yil 1 yanvardan amalga joriy qilingan. Qonunning vazifasi 
fuqarolarning jamg‘arib boriladigan pensiya ta’minoti sohasidagi munosabatlarni 
tartibga solishdan iborat.
O‘zbekiston Respublikasi fuqarolari, Shuningdek O‘zbekiston 
Respublikasi hududida doimiy yashovchi chet el fuqarolari va fuqaroligi 
bo‘lmagan shaxslar jamg‘arib boriladigan pensiya ta’minoti olish huquqiga ega.
Ushbu qonun o‘z tarkibiy tuzilishiga ko‘ra quyidagicha:
I. Umumiy qoidalar (1-5-moddalar)
II. Jamg‘arib boriladigan pensiya tizimini tashkil etish (6-15-moddalar) 
III. Jamg‘arib boriladigan pensiya to‘lovlarini olish tartibi (16-23-moddalar) 
IV. Yakunlovchi qoidalar (24-27-moddalar). 
g)."O‘zbekiston Respublikasida nogironlarni ijtimoiy himoya qilish 
to‘g‘risida"gi qonun. (Yangi tahriri). Mazkur Qonunning yangi tahriri 
O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan 2008 yil 11 iyulda qabul 
qilingan.
Qonun o‘z tuzilishiga ko‘ra quyidagichadir:
1-bob. Umumiy qoidalar (1-8-moddalar)
2-bob. Nogironlarning ijtimoiy infratuzilma
ob’ektlariga to‘sqinliksiz kirishi, transportdan,
aloqa va axborot vositalaridan to‘sqinliksiz
foydalanishi uchun sharoitlar yaratish (9-11-moddalar)
Z-bob. Nogironlarni reabilitatsiya qilish (12-14-moddalar)
4-bob. Nogironlarning ta’limi va ularni
kasbga tayyorlash (15-22-moddalar)
11
.Қонун ҳужжатлари маълумотлари миллий базаси (www.lex.uz), 2018 йил 17 октябрь 
"Халқ сўзи", 2018 йил 17 октябрь 
12
"Ўзбекистон Республикаси қонун ҳужжатлари тўплами", 2004 йил, 51-сон, 512-модда

---

27 
5-bob. Nogironlar mehnati (23-25-moddalar)
b-bob. Nogironlarga ijtimoiy yordam ko‘rsatish (26-31-moddalar)
7-bob. Nogironlarning jamoat birlashmalari (32-34-moddalar)
8-bob. Yakunlovchi qoidalar (35-36-moddalar).
Ushbu qonunda nogironlarni ijtimoiy ta’minlash va ularga ijtimoiy hizmatlar 
ko‘rsatish yuzasidan kafolatlar nazarda tutilgan.
Mazkur qonunning 5-moddasiga ko‘ra: "Davlat nogironlar turmush 
faoliyatining cheklanganligini baholash asosida ularning ijtimoiy yordam hamda 
himoya chora-tadbirlariga bo‘lgan ehtiyojlari hisobga olinishi ta’minlanishini, 
nogironlarni reabilitatsiya qilish va ijtimoiy himoya qilishning qonun hujjatlarida 
nazarda tutilgan turlaridagi dasturlar amalga oshirilishini, nogironlarning jamiyat 
bilan uyg‘unlashishi uchun sharoitlar yaratilishini, nogironlarni kamsitishning 
barcha shakllaridan himoya qilishni ta’minlash yuzasidan zarur chora-tadbirlar 
ko‘rilishini kafolatlaydi"
D). O‘zbekiston Respublikasiing "Homiylik to‘g‘risida"gi qonuni. Bu 
qonun 2007 yil 2 mayda qabul qilingan bo‘lib, uning maqsadi homiylik sohasidagi 
munosabatlarni tartibga solishdan iborat
13
.
Homiylik quyidagi maqsadlarda amalga oshiriladi:
fuqarolarni ijtimoiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash va himoya qilish, Shu 
jumladan, aholining ijtimoiy jihatdan muhofaza qilinmagan va kam ta’minlangan 
toifalarining moddiy ahvolini yaxshilash, o‘z jismoniy yoki
intellektual xususiyatlari, boshqa holatlar sababli mustaqil ravishda o‘z huquqlarini 
amalga oshira olmaydigan hamda qonuniy manfaatlarini himoya qila olmaydigan 
ishsizlarni, nogironlarni va boshqa shaxslarni ijtimoiy reabilitatsiya qilish;
xalqlar o‘rtasida tinchlik, do‘stlik va totuvlikni mustahkamlashga 
ko‘maklashish;
oilaning jamiyatdagi nufuzi va rolini mustahkamlashga ko‘maklashish;
onalik, bolalik va otalikni himoya qilishga ko‘maklashish;
ta’lim, fan, madaniyat, san’at, ma’rifat sohasidagi faoliyatga, shuningdek 
13
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталарининг Ахборотномаси, 2007 й. 5-сон, 218-модда

---

28 
shaxsning ma’naviy kamol topishiga ko‘maklashish;
kasalliklar profilaktikasi va fuqarolar sog‘lig‘ini saqlash sohasidagi 
faoliyatga, shuningdek sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilishga ko‘maklashish, 
fuqarolarga ma’naviy-ruhiy yordam ko‘rsatish;
jismoniy tarbiya va ommaviy sport sohasidagi faoliyatga ko‘maklashish;
aholini tabiiy ofatlar, ekologiya, sanoat halokatlari yoki boshqa halokatlar 
oqibatlarini bartaraf etishga, baxtsiz hodisalarning oldini olishga tayyorlash;
terrorchilik harakatlari, tabiiy ofatlar, ekologiya, sanoat halokatlari yoki 
boshqa halokatlar natijasida jabrlanganlarga yordam ko‘rsatish;
atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish;
madaniy meros ob’ektlarini muhofaza qilish.
Qonun hujjatlariga muvofiq homiylik boshqa maqsadlarda ham amalga 
oshirilishi mumkin.
Tijorat tashkilotlariga, siyosiy partiyalarga va harakatlarga pul mablag‘lari 
hamda boshqa moddiy mablag‘lar berish, o‘zga shaklda yordam ko‘rsatish, 
Shuningdek ularni qo‘llab-quvvatlash homiylik hisoblanmaydi.
Saylovoldi tashviqoti va referendumga qo‘yilgan masalalar bo‘yicha 
tashviqot maqsadida homiylik qilish taqiqlanadi.
Qonunga zid bo‘lgan har qanday faoliyatni homiylik vositasida qo‘llab-
quvvatlash taqiqlanadi.
Homiylik quyidagi maqsadlarda amalga oshiriladi:
fuqarolarni ijtimoiy jihatdan qo‘llab-quvvatlash va himoya qilish, Shu 
jumladan, aholining ijtimoiy jihatdan muhofaza qilinmagan va kam ta’minlangan 
toifalarining moddiy ahvolini yaxshilash, o‘z jismoniy yoki intellektual 
xususiyatlari, boshqa holatlar sababli mustaqil ravishda o‘z huquqlarini amalga 
oshira olmaydigan hamda qonuniy manfaatlarini himoya qila olmaydigan 
ishsizlarni, nogironlarni va boshqa shaxslarni ijtimoiy reabilitatsiya qilish;
xalqlar o‘rtasida tinchlik, do‘stlik va totuvlikni mustahkamlashga 
ko‘maklashish;
oilaning jamiyatdagi nufuzi va rolini mustahkamlashga ko‘maklashish;

---

29 
onalik, bolalik va otalikni himoya qilishga ko‘maklashish;
ta’lim, fan, madaniyat, san’at, ma’rifat sohasidagi faoliyatga, Shuningdek 
shaxsning ma’naviy kamol topishiga ko‘maklashish;
kasalliklar profilaktikasi va fuqarolar sog‘lig‘ini saqlash sohasidagi 
faoliyatga, shuningdek sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilishga ko‘maklashish, 
fuqarolarga ma’naviy-ruhiy yordam ko‘rsatish;
jismoniy tarbiya va ommaviy sport sohasidagi faoliyatga ko‘maklashish;
aholini tabiiy ofatlar, ekologiya, sanoat halokatlari yoki boshqa halokatlar 
oqibatlarini bartaraf etishga, baxtsiz hodisalarning oldini olishga tayyorlash;
terrorchilik harakatlari, tabiiy ofatlar, ekologiya, sanoat halokatlari yoki 
boshqa halokatlar natijasida jabrlanganlarga yordam ko‘rsatish;
atrof tabiiy muhitni muhofaza qilish;
madaniy meros ob’ektlarini muhofaza qilish.
Qonun hujjatlariga muvofiq homiylik boshqa maqsadlarda ham amalga 
oshirilishi mumkin.
Tijorat tashkilotlariga, siyosiy partiyalarga va harakatlarga pul mablag‘lari 
hamda boshqa moddiy mablag‘lar berish, o‘zga shaklda yordam ko‘rsatish, 
Shuningdek ularni qo‘llab-quvvatlash homiylik hisoblanmaydi.
Saylovoldi tashviqoti va referendumga qo‘yilgan masalalar bo‘yicha 
tashviqot maqsadida homiylik qilish taqiqlanadi.
Qonunga zid bo‘lgan har qanday faoliyatni homiylik vositasida qo‘llab-
quvvatlash taqiqlanadi.
Mazkur qonun tuzilishiga ko‘ra quyidagi ko‘rinishga ega:
1-bob. Umumiy qoidalar (1-5-moddalar)
2-bob. Homiylik tashkilotlari (6-12-moddalar)
Z-bob. Homiylikning amalga oshirilishida davlatning
ishtirok etishi. Xalqaro homiylik faoliyati (13-18-moddalar)
4-bob. Yakunlovchi qoidalar (19-23-moddalar)
e). "Ish beruvchining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urta