Namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakulteti

H u q u q d o rlik
- huquq normalarida ko ’zda tutilgan huquqlarga ega bo’lish va 
undagi majburiyatlami bajarishga layoqatlilik.
Ijtim o iy n azorat 
- jam iyat, undagi guruhlar yoki tashkilotlar tomonidan 
cheklashlar (sharoitlar) tizimi bajarilishini ta ’minlash mexanizmi; boshqarishning 
tarkibiy elementi. Bunday cheklashlam ing buzilishi ijtimoiy tizimning amal 
qilishiga zarar keltiradi. Ijtimoiy nazoratning asosiy o b ’ektlari - huquqiy va 
axloqiy normalar, odatlar, m a’muriy qarorlar.
161

---

" S h a x s va ja m iy a t" fani b o ‘y ich a testla r
1) Homo sapiens - bu ...
a) o ‘yinga tushuvchi odam
b) kulayotgan odam
*v) aqlli odam
g) hissiyotga tayanuvchi odam
2) K ishilar b a ’zi guruhlarining irqiy, m illiy, etnik, diniy belgilarga k o ‘ra qirib 
yuborilishiga... deyiladi.
a) aparteid 
*b) genotsid
v) diniy fundam entalizm
g) agressiya
3) Kishilar b a ’zi guruhlarining muayyan hududlarda saqlab, ularning siyosiy, 
iqtisodiy, fuqaroviy va boshqa huquqlarini cheklash siyosati.... deyiladi.
*a) aparteid
b) genotsid 
v) terrorchilik 
g) agressiya
4) Nikoh yoki qondoshlik belgisiga k o ‘ra hosil b o ‘lgan kishilar birligi... deyiladi
a) nikoh
*b) oila 
v) jam oa 
g) jam iyat
5) P a rla m e n t.... organi hisoblanadi
a) sudlov
b) ijro etuvchi
* v) qonunchilik
v) yuqoridagilarning ham m asini birvarakayiga am alga oshiruvchi
6) Yaxshilik va yom onlik nuqtai nazaridan boshqariluvchi insoniy m unosabatlarga 
... sohasi deyiladi 
*
a) huquq
b) m ehnat 
*v) axloq
g) estetika
7) Davlat tom onidan o ‘rnatilgan va kishilarning hatti-harakatini m ajburiy 
boshqarish
sohasiga ... deyiladi
a) axoq
162

---

b) madaniyat
* v)huquq 
g) din
8) 
Tirik 
organizmlar, 
shuningdek 
insonning 
atrof-muhit 
bilan 
o ‘zaro 
aloqadorliklari
haqidagi fan ... deyiladi
a) anatomiya
b) zoologiya 
*v) ekologiya
g) geologiya
9) Insonni tushunishdagi nuqtai nazarlar tarixiy ketma-ketligi to ‘g ‘ri ko‘rsatigan 
javobni toping
a) teotsentrizm - kosmotsentrizm - antropotsentrizm 
*b) kosmotsentrizm - teotsentrizm - antropotsentrizm 
v) antropotsetrizm - kosmotsentrizm - teotsentrizm 
g) teotsentrizm - antropotsentrizm - kosmotsentrizm
10) Inson huquqlari umumjahon deklaratsiyasi qachon qabul qilingan?
a) 1945 yil 9 may
b) 1946 yil 6 avgust 
*v) 1948 yil 10 dekabr 
g) 1949 yil 12 avgust
11) Inson va jam iyatni tushunishga qaratilgan eng qadimiy dunyoqarash nim a deb 
ataladi?
a) diniy,
*b) afsonaviy
v) falsafiy 
g) ilmiy
12) Xalqaro hujjatlam ing barchasida taqiqlangan ijtimoiy holat - bu...
*a) qullik
b) hamkorlik 
v) urush
g) yollanma mehnat
13) Shaxsning siyosiy maqomi (statusi) quyidagilam i anglatadi:
a) insonning siyosiy qarashlari
b) xalq hokimiyati
*v) insonning siyosiy m unosabatlar tizimidagi o ‘m i 
g) ko‘pchilik kishilarning siyosatga tortilganligi
163

---

14) Jam iyat taraqqiyotiga form atsiyaviy yondoshuv qachon va qanday g 'o y a
asosida vujudga kelgan?
* a) XIX asrda, iqtisodiy determ inizm
b) X IX asrda, m aterializm
v) X IX asrda, klassitsizm
g) XIX asrda, texnokratik yondoshuv
15) N em is m utafakkiri I.G .G erder fikricha insoniyat o ‘z taraqqiyotida qonuniy 
ravishda ...ga keladi.
a) tubanlikka 
*b) insonparvarlikka 
v) kom m unizm ga 
g) boshboshdoqlikka
16) 
H ozirgi zam on xalqaro insonparvarlik huquqi (XIH )ga asos bo'lgan 1864 
yilgi xalqaro shartnom a qanday nom bilan atalgandi?
a) 
Y arador va kasallarni dala gospitallarida saqlashni yaxshilash haqidagi 
konvensiya
b) Harbiy asirlar bilan m uom ala haqidagi konvensiya
*v) 
Q uruqlikdagi urush paytida yaradorlarning qism atini yaxshilash haqidagi 
konvensiya
g) 
Urush paytida fuqaro aholini him oya qilish haqidagi konvensiya
17) 
Fin olim i P.Kuusi evolyusion jarayonni quyidagi bosqichlarga ajratadi 
*a) kosm ik, biologik, m adaniy
b) xim iyaviy, biologik, insoniy 
v) antropologik, m adaniy 
g) biologik, texnik, kibernetik
18) 
N im a uchun xalqaro insonparvarlik huquqining bir qismi «G aaga huquqi» 
deb ataladi?
a) C hunki uni G aaga shahrida yashovchi kishi ishlab chiqqan
b) C hunki uning loyihasi G aaga shahri m a’m uriyati tom onidan ta k lif qilingan 
*v) C hunki uning asoslari G aaga shahrida ishlab chiqilgan
g) C hunki G aaga shahrida xalqaro sud joylashgan
19) 
Q adim gi M isrda dunyoning yaratuvchisi deb hisoblangan xudoning nomi
a) Seta
*b) Ra 
v) O siris 
g) Isida
20) 
"X o‘ja y in n in g qul bilan suhbati" nomli asar qaysi xalqqa mansub?
a) Q adim gi m isrliklarga
b) Q adim gi xitoyliklarga
164

---

v) Qadimgi hindlarga 
*g) Qadimgi mesopotamiyaliklarga
21) 
«Gaaga huquqi»...
a) 
harbiy harakatlarda qatnashishga ruxsat berilgan eng kichik va eng katta yosh 
chegarasini
belgilab beradi
*b) urush usullari va vositalarini tanlash erkinligini cheklaydi 
v) xalqaro havo tashuvlarini boshqaradi 
g) harbiy asir maqom ining asoslarini aniqlaydi
22) 
Buddizm ta ’limoti m arkazida yotuvchi 4 haqiqatga mos kelmaydigan 
javobni ko ‘rsating
a) 
hayot azob-uqubat chekishdan iborat, azob-uqubatlam ing ildizi esa orzu- 
istaklardir
b) orzu-istaklardan voz kechish, ulam i y o ‘qotish azob-uqubatlardan qutilishga 
olib keladi
v) azob-uqubatlardan qutilish yo‘li mavjud 
*g) barkamol va odil podshoh bu yo ‘lning kalitidir
23) 1949 yilgi Jeneva konvensiyalarining asosiy m aqsadini ko ‘rsating
a) 
insonning huquqi va erkinliklarini ta ’minlovchi huquqiy norm alam i belgilab 
beradi
b) 
qochoqlar uchun minimum kafolatlar belgilab beradi
*v) 
qurolli mojaro sharoitida kishilarning ba’zi guruhlarini urush oqibatlaridan 
him oya qiladi
g) harbiy-tibbiy muassasalar rivoji uchun sharoitlar yaratib beradi
24) 
Qaysi mam lakat XX asrga qadar "Osmon ostidagi mamlakat" deb ham 
atalgan?
a) M isr
b) Yaponiya 
*v) Xitoy
g) Hindiston
25) 
«Men ... qonunlam i qudratlilar zaiflam i zabun etmasin, deya joriy qildim», 
degan fikming muallifi kim ?
a) Buyuk Kir II (? -e .o . 530)
*b) Xammurapi (e.o. 1792-1750) 
v) Gay Yuliy Sezar (e.o. 102/100-44) 
g) Amir Tem ur (1336-1405)
26) 
Platon ta ’lim otiga k o ‘ra davlat qanday vujudga kelgan?
a) xususiy mulkni him oya qilish ehtiyoji tufayli
b) erkin kishilarning huquqiy mavqeini m ustahkamlash uchun
165

---

*v) kishilar o ‘z ehtiyojlarini qondira olm aganliklari uchun 
g) ilohiy istak tufayli
27) 
D ialem m a - bu...
a) m atem atik am allardan biri
b) kasal va yaradorlarga yordam k o ‘rsatuvchi punkt
*v) bir-biriga teng ikki im koniyatdan birini tanlashdagi qiyin holat 
g) tibbiyotdagi m uolaja turi
28) 
"A vesto"da axloq-odob qoidalari qanday uchlikda ifodalangan?
a) ezgu axloq, ezgu fikr, ezgu niyat 
*b) yaxshi fikr, yaxshi so ‘z, yaxshi ish
v) adolatlilik, ziyolilik, insonparvarlik 
g) b eg ‘arazlik, nafsni tiyish, uzlatga chekinish
29) 
Forobiyning fozil ja m o a qurish haqidagi ta ’lim otiga asos qilib olingan g 'o y a 
*a) ado 1 at
b) insonparvarlik 
v) hurfikrlilik
g) m ehr-m uruvvat
30) 
"Shaxs 
va jam iyat" 
o ‘quv 
q o ‘llanm asida 
tilga 
olingan 
quyidagi 
hukm dorlam ing qaysi biri « x az in a ...n i talaydi, madrasadagi kitoblam i qilich 
bilan tilka-pora qilib, olovga tashlaydi»:
a) A leksandr M akedonskiy
b) Ismoil Somoniy
v) M uham m ad Ali (M adalixon)
*g) A m ir N asrullo
31) 
"U topiya" asarining m uallifi kim ?
a) Sh.Fure
b) T .K am panella 
*v) T .M or
g) R.O uen
32) 
X alqaro insonparvarlik huquqi b o la la m i... bil«n ta ’minlaydi.
a) faqat um um iy himoya
b) faqat m axsus himoya
*v) um um iy va m axsus him oya 
g) diplom atik himoya
33) 
T .K am panellaning "Q uyosh shahri" asarida oliy hokim iyatni .... boshqaradi
a) qudrat
b) m uhabbat 
v) donishm and
166

---

*g) metafizik
34) 
Dunyodagi 
barcha 
ishbilarmonlik 
faoliyatining 
falsafasi 
boMmish 
pragmatizmning asosiy g'oyalari kim tom onidan ishlab chiqilgan?
a) U.Djeyms 
*b) Ch.Pirs 
v) F.Shiller 
g) J.Dyui
35) 
"Urush - odam lar orasidagi emas, balki davlatlar orasidagi m unosabatdir va 
kishilar tasodifan bir birlariga dushman b o ‘lib qoladilar", degan fikr kimga 
tegishli:
a) A1 Forobiy (870-950)
b) Gugo Grotsiy (1583-1645) 
v) Anri Dyunan (1828-1910)
*g) Jan-Jak Russo (1712-1778)
36) 
"Har bir inson bir dunyodir. B ir shaxsning vafoti bilan butun bir olam yo ‘q 
b o ‘ladi", degan fikr kim ga taalluqli?
*a) nem is mutafakkiri Gyote
b) M arkaziy Osiyolik mutafakkir Abu N asr Forobiy 
v) Gretsiyalik faylasuf Platon 
g) Rimlik faylasuf Seneka
37) Individ nima?
a) noyob xislatga ega b o ‘lgan insonni bildiruvchi tushuncha
b) ijtimoiy taraqqiyotning mahsuli 
v) bioijtimoiy m avjudot
*g) har qanday kishining odam turining alohida vakili sifatida aks etishi
38) M a’lumki Abu Ali ibn Sino (980-1037) fakih bo'lgan. Bu so‘z nimani 
anglatadi?
a) falsafa bo‘yicha mutaxasis
*b) musulmon huquqi bo'yicha mutaxasis
v) astronom iya mutaxasisi
g) shoirtabiat tabib
38) Huquq norm alarining axloq normalaridan farqi shundaki, ular...
a) ijtimoiy m unosabatlam i tartibga soladi
b) jam oatchilik fikri kuchi bilan yo ‘lga solinadi
v) yaxshilik va yom onlik haqida ham ma tomonidan qabul qilingan tasavvurlarga 
mos keladi
*g) rasmiy hujjatlar shaklida ifodalanadi
167

---

39) M oddiy olam ning tabiatdan ajralib chiqqan, hayot faoliyati jarayonida odam lar 
o ‘rtasida shakllanadigan m unosabatlarning tarixiy ravishda rivojlanib boruvchi 
qism i - bu...
a) biosfera
b) hokim iyat 
*v) jam iyat
g) davlat
40) "Im plem entatsiya" atam asining mazmuni nim adan iborat? 
a) inson tanasi a ’zolarini k o ‘chirib o ‘tqazish usuli
*b) xalqaro huquq norm alarini ijro etish uchun m illiy qonunchilikka jo riy etish 
v) m inalardan tozalash jarayoni
g) m illiy qonunchilikdan eskirgan huquq norm alarini chiqarib tashlash
4 1) K onvensiya - b u ...
a) xalqaro tashkilot
b) xalqaro konferensiya 
*v) xalqaro shartnom a
g) gum anitar bosqinchilik
42) K onkret bir insonga xos takrorlanm as, noyob xususiyatlarni, xislatlarni 
bildirish uchun qanaqa ibora ishlatiladi?
a) individ
b) arbob 
v) ijodkor
*g) individuallik
43) Ijtim oiy on g sohasiga nim alar kiradi?
a) ta ’lim m uassasalari
b) ijtim oiylashuv
*v) ijtim oiy psixologiya va m afkura 
g) ijtim oiy kafolatlar
44) Sotsiologiyada inson yoki guruhning jam iyatdagi ko'chishini ifodalaydigan 
tushuncha
a) ijtim oiy adaptatsiya 
*b) ijtim oiy m obillik 
v) ijtim oiy differensiatsiya 
g) ijtim oiy stratifikatsiya
45) "Z o ‘ravonlik bilan hech kim o b ro ‘-e ’tibor qozonm agan.
D unyo o ‘zboshim chalari m a’raka m aydonida obro‘ qozonm aganlar..." degan 
m isralam ing m uallifi kim ?
a) A bu Ali ibn Sino (980-1037)
b) Ibn R ushd (1126-1198)
168

---

v) Zahriddin Muhammad Bobur (1483-1530)
*g) N o d ira( 1792-1842)
46) Jam iyatning qaysi sohasi odam lam ing hokim iyatga taalluqli munosabatlarini 
o ‘z ichiga oladi?
a) iqtisodiy
b) ijtimoiy 
*v) siyosiy
g) m a’naviy
47) Quyidagi fikmi tugating: Xalqaro insonparvarlik huquqi... m aqsadiga xizmat 
qiluvchi hatti-harakat qoidalarini o ‘z ichiga oladi.
a) fuqarolarga siyosiy huquq va erkinliklar berish 
*b) qurolli mojaro paytida insonparvarlikning minimal darajasini saqlash 
v) xalqaro va ichki nizolar vaziyatida davlat chegaralarini saqlash 
g) tabiiy ofatlardan aziyat chekkanlarga yordam k o ‘rsatish
48) "Diskrim inatsiya" tushunchasi nim ani anglatadi?
a) kishilarning huquqbuzarlikka moyilligi haqidagi nazariya
b) "kriminal politsiya" atamasining sinonimi
*v) diniy, irqiy, etnik va shunga o ‘xshash boshqa belgilariga ko ‘ra kishilar 
huquqlarining kamsititilishi 
g) xalqaro insonparvarlik huquqi norm alariga nomuvofiq barcha xatti-harakatlar
49) Qaysi badiiy asar toshkentlik tem irchi Shoahmad Shomahmudov va uning 
rafiqasi Bahrinisoning jasoratiga bag‘ishlangan?
a) B. Polevoyning "Chin inson haqida qissa"si
b) P. Levining "Agar u inson b o ‘lsa" asari 
v) H. G ‘ulom ning "Toshkentliklar" asari
*g) R. Fayziyning "Hazrati inson" asari
50) Quyida keltirilayotgan chaqiriq qaysi asardan olingan:
"...