Namangan davlat universiteti ijtimoiy-iqtisodiy fakulteti
N ik k o lo M a k ia v elli
Download 5.04 Mb. Pdf ko'rish
|
Qozoqov S, shaxs va jamiyat. pdf (1)
N ik k o lo M a k ia v elli
(1469-1527) italyan U yg’onish davrining yirik vakili b o ’lib, "Podshoh", "Tit Liviyning birinchi dekadasi (o ’n kitobi) haqida m ulohazalar", "Florensiya tarixi" kabi asarlar qoldirgan. Makiavelli siyosiy hodisalar, ijtim oiy voqealar haqida gapirganda teologiyaga, diniy asoslarga um um an o ’rin qoldirm aydi. Shu m a’noda u o ’rta asrlar va antik dunyoda kuzatilm agan yangi bir qonun bilan chiqadi: siyosiy voqealar, davlat shakllarining o ’zgarishi xudoning irodasi bilan yoki kishilarning istagi va fantaziyasi bilan emas, balki o b ’ektiv ravishda "hodisalam ing tasaw urdagi emas, tabiiy ravishdagi kechishi" ta ’sirida yuz beradi. U davlatga xos hayotni teologiyadangina emas, balki axloqdan ham ajratib tashlaydi. Podshoh hokim iyati mustahkam asosga qurilm og’i kerak, aks holda u qulaydi. "...barcha davlatlarda hokimiyat asosida yaxshi qonunlar vay ax sh i armiya turadi. Y axshi arm iya b o ’lmagan joyda yaxshi qonunlar b o ’lmaydi va aksincha yaxshi yarm iya b o ’lgan joydagi qonunlar yaxshi bo’ladi". Shundan ko ’rinib turibdiki, M akiavellida qonunlarning (demak, davlat hokimiyatining) suyanchig’i - 61 arm iya, qurolli kuchlardir. Bunda huquq, adolat va shu kabilar haqida s o ’z ham y o ’q- M akiavelli har qanday tashqi ta ’sirlardan, shu jum ladan, axloqiy sifatlarning ta ’siridan xoli b o ’lgan va faqatgina podshohning istagiga mos faoliyat yuritadigan hokim iyat yashashga qobil deb biladi va uni m ustahkam lash y o ’lida podshohning har qanday hatti-harakati oqlanadi, deb hisoblaydi. Buni am alga oshirishning ikki y o ’li bor: biri - podshohni sevish, ikkinchisi - undan q o ’rqish. A lbatta ulam ing har ikkisi b o ’lishiga erishish yaxshi, am m o M akiavelli k o ’proq q o ’rqitishni tanlashni m a’qul k o ’radi. C hunki M akiavellining fikricha odam lar "yaxshilikni bilm aydigan, ikkiyuzlam achi va y o lg ’onchidir, ular xavfdan q o ’rqadilar va boylikka hirs q o ’yuvchidirlar". O ’z hokim iyatini saqlash uchun podshoh har qanday usullam i q o ’llashga haqli. Shafqatsizlikni ham m a vaqtda, tinch davrda ham, urush davrida ham q o ’llash m um kin. D avlat hokim iyatiga dushman b o ’lgan kishilam i podshoh o ’ldirib yuborishda erkindir. U javobgarlikdan q o ’rqm asligi kerak, chunki podshoh sud yurisdiksiyadan, y a ’ni javobgarlikka tortish tizim idan tashqarida va unga b o ’ysunm aydi. Shunday qilib, oliy iroda hech kim ga va hech narsaga bog’liq b o ’lmasligi kerak va absolyut o ’z hukm ini ham m aning ustidan yuritishi lozim. A na shunday irodagina davlatning am al qilishini, uning qudratini va m am lakatdagi tartibni ta ’m inlashi mum kin. Download 5.04 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling