Namangan davlat universiteti n. N. Azizov, M. U. Rahmonov psixologiya va sport psixologiyasi

7.1. Prognozlash va loyihalash pedagogik faoliyat 
Pedagogik faoliyatning murakkabligi va ko‗p qirraliligi, uning ijodiy tabiati 
yagona to‗g‘ri yo‗lni - har bir aniq pedagogik vaziyatda qaror qabul qilishni topish 
va qo‗llash imkonini bermaydi. Bu o‗qituvchining kelajakdagi faoliyatini bashorat 
qilish zarurligini, vaziyatdagi mumkin bo‗lgan o‗zgarishlarni hisobga olgan holda, 
o‗z harakatlarining variantlarini loyihalash va modellashtirish zarurligini, 
shuningdek, o‗z harakatlarining oqibatlarini oldindan belgilab beradi. 
To‗g‘ri echimni tanlash faqat o‗qituvchining o‗ziga bog‘liq. Bolaning 
rivojlanayotgan shaxsi bilan o‗zaro munosabat o‗qituvchining har qanday harakati, 
so‗zi, harakati doimo ijobiy natija berishini talab qiladi. Taniqli olim 
V.I.Zagvyazinskiy salbiy variantlar "faqat aqliy testlar va baholarda joizdir" deb 
hisoblagan. 
Prognostik faoliyat o‗qituvchining ta‘lim-tarbiya jarayonining har bir 
bosqichida ta‘lim-tarbiya ishining yo‗nalishini, uning aniq maqsad va vazifalarini, 
uning natijalarini, shaxsiy natijalardagi o‗zgarishlarning dasturiy ta‘minotini bera 
olish. Bundan, pedagogik faoliyat orqali ko‗pincha shaxsiyatiga bevosita ta‘sir 
qilishdan o‗z vaqtida olib tashlash. Buning uchun o‗qituvchi o‗z foydasiga bir 
necha qadam oldinda bashorat qila olishi, muayyan vaziyatni olgan bir xil 
muammoni hal qilish variantlarini ko‗rish, o‗z kasbiy holdaning mumkin bo‗lgan 
ko‗rishi kerak.
O‗qituvchining konstruktiv va dizayn faoliyati prognostik faoliyat bilan uzviy 
bog‘liqdir. Talabalar o‗zlashtirishi kerak bo‗lgan o‗quv materialining mazmunini 
tanlash va tashkil etishni ta‘minlaydi; axborotni o‗zlashtirish mumkin bo‗lgan 
talabalar faoliyatini loyihalash; bolalar bilan muloqot qilish jarayonida o‗zlarining 
kelajakdagi faoliyati va xatti-harakatlarini loyihalash. Dizayn faoliyati, 

---

shuningdek, ta‘lim va ta‘lim uchun uzoq muddatli, uzoq muddatli maqsadlarni 
belgilash, shuningdek, strategiyalar va ularga erishish yo‗llarini rejalashtirishni o‗z 
ichiga oladi. 
O‗qituvchining tashkiliy faoliyati o‗quvchilarni pedagogik jarayonga jalb 
qilish va ularning faolligini rag‘batlantirish bilan bog‘liq. U axborotni talabalarga 
yetkazish jarayonida uni tanlash va tizimlashtirish orqali amalga oshiriladi; 
bevosita jarayonida o‗z faoliyati va xatti-harakatlarini tashkil etish-bolalar bilan 
o‗zaro munosabat. 
Shunday qilib, ishning ushbu bosqichining asosiy maqsadi: 
- pedagogik vaziyatlarni baholash va tahlil qilish qobiliyatlarini rivojlantirish; 
- bashoratli va tashkiliy qobiliyatlarni rivojlantirish; 
- dizayn ko‗nikmalari va ularni shakllantirish; 
- pedagogik improvizatsiya qobiliyatini rivojlantirish; 
- noaniqlik sharoitida pedagogik muammolarni hal qilish ko‗nikmalarini 
shakllantirish. 
Ushbu bo‗limning vazifalari sizni tanlagan vaziyatlarda ishtirok etish, 
pedagogik muammoni hal qilishning turli usullarini izlash, pedagogik muammoni 
standart boshqarishdan tashqariga chiqish imkoniyatini beradi. 
Kasbiy faoliyatni rejalashtirishda nafaqat pedagogik ta‘sirning mazmuni va 
usullarini, balki uni amalga oshirish jarayonida yuzaga kelishi mumkin bo‗lgan 
kutilmagan vaziyatlarni ham hisobga olish kerak. Shuning uchun bunday 
vaziyatlarni modellashtirish va o‗ynash sizga o‗qituvchi tomonidan qabul qilingan 
muayyan qarorning oqibatlarini ko‗rish imkonini beradi. 
Mazmun jihatidan sinflar turli xil pedagogik faoliyat turlarini o‗z ichiga oladi: 
o‗quv, darsdan tashqari, kommunikativ, tashkiliy. Vazifalarning ijodiy tabiati 
ularni osonlik bilan o‗zgartirish, yangi mazmun bilan to‗ldirish, tayyorgarlik 
darajasiga va kasbiy qiziqish va talablarga qarab tuzilishga imkon beradi. 
Ushbu 
bo‗limda 
o‗yin faoliyatini 
modellashtirish 
ko‗nikmalarini 
rivojlantirishga qaratilgan vazifalar, shuningdek, ijodiy kasbiy izlanish holatlarini 
qayta tiklashga imkon beruvchi rolli o‗yinlardan foydalanish alohida o‗rin tutadi. 

---

O‗yin maktabgacha yoshdagi va qisman boshlang‘ich maktab yoshidagi 
etakchi faoliyat bo‗lib, inson hayoti davomida shaxsiyatni rivojlantirishda muhim 
rol o‗ynashda davom etadi. Ko‗pgina sifat va qobiliyatlarni rivojlantirish, turli 
ko‗nikma va ko‗nikmalarni, shu jumladan o‗quv va kognitiv faoliyat 
ko‗nikmalarini shakllantirish, aynan o‗yin faoliyatiga jalb qilish orqali eng 
samarali hisoblanadi. 
Bir qarashda, o‗yin faoliyati tabiatan ijodkorlikdan mahrum bo‗lib tuyuladi, 
chunki u shartli algoritm (qoida yoki berilgan rol) bo‗yicha harakatni o‗z ichiga 
oladi. Biroq, qat‘iy qoidalar bilan o‗yinda, savolga javobdan urg‘u "Nima 
qilinmoqda?" "qanday qilib amalga oshirilganiga" o‗tkaziladi, ya‘ni. o‗yin 
qoidalarining mavjudligi o‗yin harakatlarining improvizatsiya xarakteriga bo‗lgan 
ehtiyojni oldindan belgilaydi. Nufuzli psixolog L.I.Saburovaning fikriga ko‗ra, 
"o‗yinning ma‘nosi qoidalarni maksimal darajada amalga oshirishda emas: bu 
holda, o‗yin o‗zining jozibadorligini yo‗qotadi, lekin "tavsiya etilgan vaziyatlarda" 
improvizatsiyada. Vaziyatning stereotipi tufayli og‘ish ayniqsa ahamiyatli bo‗ladi. 
Pedagogik faoliyatning o‗ziga xosligi shundaki, o‗qituvchi va bolalar 
o‗rtasidagi jonli muloqot jarayonida doimo yuzaga keladigan kutilmagan vaziyatlar 
o‗qituvchining improvizatsiya harakatlariga sabab bo‗ladi. Va ko‗pincha 
rejalashtirilgan narsadan chetga chiqa olmaslik, pedagogik vaziyatga munosabat 
bildira olmaslik kasbiy faoliyatda turli xil salbiy oqibatlarga olib keladi. 
Ammo shuni yodda tutish kerakki, pedagogik improvizatsiyaning 
samaradorligi, uning ijobiy natijasi faqat o‗qituvchining improvizatsiya harakatlari 
chuqur pedagogik va maxsus bilimlarga, pedagogik tajribaga, shuningdek, 
vaziyatlarni tez va to‗g‘ri baholash qobiliyatiga asoslangan bo‗lsa mumkin. , 
talabalarning harakatlari, ularning faoliyati. Shuning uchun har bir vazifani 
bajarishda har bir aniq vaziyatni batafsil tahlil qilish va baholash, harakatlar va 
harakatlarning barcha mumkin bo‗lgan sabablari va oqibatlarini aniqlash kerak.