Namangan davlat universiteti n. N. Azizov, M. U. Rahmonov psixologiya va sport psixologiyasi
Murabbiy va sportchilar o‘rtasidagi muloqotning psixologik-
Download 1.48 Mb. Pdf ko'rish
|
Psixologiya va sport psixologiyasi (o`quv qo`llanma) (3)
6.3. Murabbiy va sportchilar o‘rtasidagi muloqotning psixologik-
pedagogik xususiyatlari H.A. Mishutin shuni aniqladiki, erkak murabbiylar ko‗proq shaxsiy guruh muloqotidan, ayol o‗qituvchilar esa shaxslararo muloqotdan foydalanadilar. Birinchisi ko‗pincha og‘zaki bo‗lmagan aloqa vositalaridan foydalanadi, ikkinchisi - nutq. Tarbiyaviy murojaatlar ham ayollar tomonidan ko‗proq qo‗llaniladi. Talaba-stajyorlar darsidagi muloqotning o‗ziga xosligi, birinchi navbatda, ular talabalarga kamdan-kam murojaat qilishlari, ko‗pincha nutqiy bo‗lmagan vositalardan foydalanishlari (ayniqsa, hushtak - "dars hushtaklari"), qoida tariqasida, dialogdan foydalanmasliklari va imo-ishoralarni juda yaxshi ko‗radi. Talabalar tomonidan yuz ifodalarini qo‗llash o‗quvchilarda salbiy reaktsiyaga, intizomning zaiflashishiga olib keladi. Yosh o‗qituvchilar tomonidan ovozli signallardan foydalanish samaradorligi past, ko‗pincha ular qachon foydalanish yaxshiroq ekanligini bilishmaydi. Bularning barchasi stajyor talabalarning qattiqqo‗lligidan, vaziyatlarga javob berishning etarli emasligidan dalolat beradi. Biroq, yosh o‗qituvchilar, S.V. Ivanov, talabalarga ko‗proq do‗stona munosabatda bo‗lishadi. O‗qituvchilar tajribasining ortishi bilan faqat pedagogik muammolarni hal qilish bilan bog‘liq bo‗lgan rasmiy muloqot usullari ustunlik qila boshlaydi. Yosh o‗qituvchilar boshlang‘ich sinf o‗quvchilari bilan eng samarali muloqot qilishadi, chunki ular bilan ular o‗zlarini erkin his qilishadi. Murabbiy umumiy pedagogik faoliyat, xususan, yuqori malakali sportchilarni tayyorlash uchun murabbiylik faoliyati uchun zarur bo‗lgan sifat va ko‗nikmalarga ega bo‗lishi kerak. Umumiy pedagogik talablar: 1) axloqiy o‗z-o‗zini anglashning yuqori darajasi; 2) pedagogik ta‘lim; 3) keng mafkuraviy-siyosiy dunyoqarash; 4) barqaror axloqiy va irodaviy sifatlar; 5) pedagogika, psixologiya va biologiya fanlarining zamonaviy yutuqlariga qiziqish; 6) yuqori umumiy madaniy daraja; 7) har qanday sharoitda o‗zini o‗zi boshqarish qobiliyati; 8) yaxshi tashkilotchilik qobiliyati; 9) jamoani boshqarish va o‗z talabalari orasida obro‗-e‘tibordan foydalanish qobiliyati. Murabbiylik faoliyati uchun maxsus talablar: 1) jismoniy tarbiya, tibbiy nazoratning nazariy va uslubiy asoslarini bilish; 2) o‗z sport turi bo‗yicha texnik-taktik ko‗nikmalarni va zamonaviy ilmiy va uslubiy yutuqlarni bilish qobiliyati; 3) ushbu sport turi uchun eng qobiliyatli shaxslarni tanlash qobiliyati; 4) sportchilarning individual xususiyatlarini hisobga olgan holda ularning uzoq muddatli tayyorgarligini rejalashtirish qobiliyati; 5) o‗quvchilarda sport bilan muntazam shug‘ullanish istagini uyg‘otish; 6) sportchini musobaqalarda eng yuqori natijalarga erishish uchun tayyorlash qobiliyati. Murabbiy - chuqur ijodkor inson. Ijod muammolari tadqiqotchilari ijodiy shaxsning xususiyatlarini aniqlashga katta ahamiyat berishadi. Demak, Ya.A.Ponomarev asarlarida quyidagi xususiyatlar ajralib turadi: pertseptivlik (diqqatning noodatiy intensivligi, katta ta‘sirchanlik, retseptivlik); intellektual (sezgi, kuchli fantaziya, fantastika, oldindan ko‗rish in‘omi, bilimning kengligi); xarakteristik (shablondan qochish, o‗ziga xoslik, tashabbuskorlik, qat‘iyatlilik, yuqori o‗zini o‗zi tashkil etish, ulkan samaradorlik). Ko‗pgina mualliflar tavakkal qilishga tayyorlik, shubhalar bilan kurashishga tayyorlik, sizni o‗z pozitsiyangizda turishga undaydigan mustaqil introvert pozitsiyasi kabi fazilatlarni ijodiy shaxsning xususiyatlariga ishora qiladilar. Yuqori ijodiy shaxslar ko‗pincha murakkab va yangi muammolarga katta qiziqish bildiradilar. Ular original echimni talab qiladigan vaziyatlarga jalb qilinadi. Murabbiylar faoliyatini tahlil qilish shuni ko‗rsatadiki, ijodkor-murabbiy, eng avvalo, quyidagilar bilan tavsiflanadi: o‗quv jarayonini ko‗rishda mafkura (talabalarning bilimlarini o‗z e‘tiqodlariga aylantirish istagi), tajriba va yangi tajriba orttirish istagi, o‗zini cheklashdan ozod bo‗lish, fikr va harakatning moslashuvchanligi va mustaqilligi; yuqori ijodiy energiya ijodiy harakatlarini jamlash qobiliyati, tobora qiyinlashib borayotgan pedagogik muammolarni hal qilish istagi. Ijodkor-murabbiyning shaxsiy xususiyatlarini ajratib ko‗rsatish kerak: u amaliyot, hayot talablariga moslashuvchan javob bera oladi, ular qanchalik obro‗li bo‗lishidan qat‘i nazar, dogmalarga amal qilmaydi, o‗z bilimining to‗liq emasligini ko‗ra oladi. o‗z-o‗zini takomillashtirishga intiling. Trener - ijodkor, tadqiqotchi: ilg‘or tajribalarning eng yaxshi namunalaridan g‘oyani ajratib oladi va uni o‗zgartiradi, uni muayyan sharoitlarga yaqinlashtiradi. O‗quv materialini mustaqil ravishda qayta ishlash qobiliyati, o‗quvchilar faoliyatini, ayniqsa kognitiv va ijtimoiy boshqaruv, ijodiy fikrlashni rivojlantirish qobiliyati bilan ajralib turadi. U o‗quv materialini taqdim etish va namoyish etishning yangi usullari, usullari va usullarini doimiy ravishda izlaydi. Bu bilimlar tizimini chuqur o‗zlashtirish va tushunish, kuchli ko‗nikma va qobiliyatlarni rivojlantirish uchun o‗quvchilarning bilish jarayonining barcha qonuniyatlaridan foydalanish istagiga xosdir. U rivojlanish istiqbollarini ko‗rish va paydo bo‗lgan muammolarni hal qilishning to‗g‘ri yo‗llarini topish qobiliyati yuqori darajada rivojlangan. U o‗quv jarayonida pedagogika va psixologiyaning barcha eng muhim tamoyillari e‘tiborga olinishi va eng yuqori samaradorlik bilan amalga oshirilishini ta‘minlashga intiladi va nihoyat, u doimiy ijodiy o‗sish bilan ajralib turadi, u o‗zini o‗zi boshqarishda faoldir. takomillashtirish. Download 1.48 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling