Namangan davlat universiteti n. Sotvoldiyev biznesni tadqiq etish

Biznesni tadqiq etish usullari 
130 
7.
Bozorga kirib kelish va uning darajasi; 
8.
Yondosh tarmoq bozorlaridagi vaziyat; 
9.
Raqiblar strategiyasidagi farqlar; 
10. 
Ushbu bozorda raqobat uchun alohida sabablarning bo’lishi, raqobat darajasi 
bozorning alohida bir jalb etuvchanlik yoki aksincha bezdiruvchanlik xususiyatlari bilan 
ham belgilanadi. 
O’zbekiston Respublikasining “Raqobat to’g’risida” gi Qonunida quyidagi asosiy 
tushunchalar qo’llaniladi: 
- bir-birining o’rnini bosadigan tovarlar — o’zining belgilangan vazifasi, 
qo’llanilishi, sifat va texnik xususiyatlari, narxi hamda boshqa parametrlari bo’yicha 
taqqoslanishi mumkin bo’lgan shunday tovarlarki, ularni oluvchi iste’mol qilish chog’ida 
bir tovarni boshqasiga haqiqatan ham almashtiradi yoki almashtirishga tayyor bo’ladi;
- insofsiz raqobat — xo’jalik yurituvchi sub’ektning yoki shaxslar guruhining 
iqtisodiy faoliyatni amalga oshirishda afzalliklarga ega bo’lishga qaratilgan, qonun 
hujjatlariga, ish muomalasi odatlariga zid bo’lgan hamda boshqa xo’jalik yurituvchi 
sub’ektlarga (raqobatchilarga) zarar yetkazadigan yoki zarar yetkazishi mumkin bo’lgan 
yoxud ularning ishchanlik obro’siga putur yetkazadigan yoki putur yetkazishi mumkin 
bo’lgan harakatlari;
- iqtisodiy kontsentratsiya — xo’jalik yurituvchi sub’ektning yoki shaxslar 
guruhining ustunligiga olib keladigan, tovar yoki moliya bozoridagi raqobatning holatiga 
ta’sir ko’rsatadigan bitimlar tuzish va (yoki) boshqa harakatlarni sodir etish;
- iqtisodiy faoliyatni muvofiqlashtirish — xo’jalik yurituvchi sub’ektlar harakatlarini 
bunday xo’jalik yurituvchi sub’ektlardan birortasi bilan ham bir shaxslar guruhiga 
kirmaydigan yuridik yoki jismoniy shaxs bilan kelishib olish;
- kamsituvchi shartlar (sharoitlar) — tovar yoki moliya bozoriga kirish, tovarni ishlab 
chiqarish, iste’mol qilish, olish, realizatsiya qilish, o’zgacha tarzda boshqa shaxsga 
o’tkazish shartlari (sharoitlari) bo’lib, ular boshqa teng shartlarda (sharoitlarda) bitta yoki 
bir nechta xo’jalik yurituvchi sub’ektni o’zga xo’jalik yurituvchi sub’ekt (raqobatchi) bilan 
taqqoslaganda teng bo’lmagan holatga solib qo’yadi;
- kelishib olingan harakatlar — tovar yoki moliya bozorida ikki yoki undan ortiq 
xo’jalik yurituvchi sub’ektning bozorning mazkur ishtirokchilaridan har birining 
manfaatlarini qanoatlantiradigan va ulardan har biriga oldindan ma’lum bo’lgan, raqobatni 
cheklashga olib keladigan yoki olib kelishi mumkin bo’lgan harakatlari;
- moliya bozori — banklar hamda boshqa kredit, sug’urta va o’zga moliya 
tashkilotlari tomonidan ko’rsatiladigan moliyaviy xizmatning, shuningdek qimmatli 
qog’ozlar bozori professional ishtirokchilari xizmatlarining O’zbekiston Respublikasi 
hududidagi yoki uning bir qismidagi muomala doirasi bo’lib, u O’zbekiston 
Respublikasining ma’muriy-hududiy bo’linishiga mos kelmasligi mumkin va mazkur 
muomala doirasi chegaralarida bunday xizmatni ko’rsatish imkoniyati mavjud bo’ladi;
- noto’g’ri taqqoslash — raqobatchilar yoki boshqa shaxslar tomonidan 
tarqatiladigan, tovar yoki moliya bozorida ayrim xo’jalik yurituvchi sub’ektga afzalliklar 
yaratadigan yoxud xo’jalik yurituvchi sub’ektni (raqobatchini) yoki raqobatchi ishlab 
chiqargan tovarni yomonlovchi yolg’on, noaniq yoki buzib taqqoslash;
- raqobat — xo’jalik yurituvchi sub’ektlarning (raqobatchilarning) musobaqalashuvi 
bo’lib, bunda ularning mustaqil harakatlari ulardan har birining tovar yoki moliya 

---