Namangan davlat universiteti n. Sotvoldiyev biznesni tadqiq etish

Biznesni tadqiq etish usullari 
132 
Tovarning yashash davri bosqichlarini aniqlashning asosiy mezoni mahsulot sotish 
hajmi va foyda normasi dinamikasidir. 
Sifatsiz va raqobatga bardosh bermaydigan mahsulotlar bozordan siqib chiqariladi. 
Tovar sotish sur’atlari tobora pasayadi. To’yinish davrida firmaning umumiy maqsadi, 
mahsulotni barcha turlari bo’yicha to’liq sotishni tobora oshirib borishni ta’minlashga 
qaratiladi. 
Inkiroz davrida mahsulotning o’tishi qiyinlashadi, foyda kamayadi, raqiblar 
maydondan ketadi. Bu bosqich davomida firmaning maqsadi «mahsulot tayyorlashni davom 
ettirishdan iborat» bo’ladi, mahsulotni bozorga yetkazib berishni to’xtatish haqida kat’iy 
qarorga kelgunga qadar undan olish mumkin bo’lgan jami foydani siqib olish uchun 
shunday qilinadi. 
Tovarni yashash davri kontseptsiyasi mahsulot assortimentini rejalashtirishda katta 
ahamiyatga egadir.
7.4. Talabni tadqiq qilish va prognozlashning asosiy tamoyillari 
 
Firmaning samarali tovar siyosatini olib borishi ikki yirik muammo bilan bog’liqdir. 
Birinchidan, firma mavjud tovar nomenklaturasi chegarasida yashash davri bosqichlarini 
hisobga olgan holda ishni oqilona tashkil etishni tashkil etishi lozim, ikkinchidan, yangi 
tovar ishlab chiqarishni o’z vaqtida amalga oshirish kerak. 
Firma doimo tovar strategiyasini takomillashtirib borishi zarur. Bu barqaror 
assortiment tuzilishiga, doimiy sotuvga va foydaga erishishga imkon beradi. 
Tovar strategiyasi istiqbol uchun ishlab chiqariladi va firmada mavjud tovar miksni 
jalb yetuvchanligini yaxshilash bo’yicha 3 ta strategik yo’nalishni o’z ichiga oladi: 
1. Tovar innovatsiyasi 
2. Tovar variatsiyasi 
3. Tovar eliminatsiyasi. 
Tovar innovatsiyasi strategiyasi yangi tovarni ishlab chiqarish va tadbiq etish 
dasturini aniqlaydi. Biroq «yangi tovar» tushunchasini turli talkinga ega va 
takomillashtirishni asoslash sifatida ishlatiladi, mavjud tovarni yangilash uchun ishlatiladi. 
Mavjud nazariya va amaliyotda innovatsiya «yangilik kiritish» va «yangilik» 
tushunchalari bilan sinonim hisoblanadi. 
Bozor innovatsiyasi deganda mavjud mahsulot bo’yicha yangi g’oyani olish, 
shuningdek yangi mahsulotlarni ishlab chiqish va bozorga chiqarish tushuniladi. 
Tovar innovatsiyasi yangi tovarni ishlab chiqish va qo’llashni ko’zda to’tadi va 
amalga oshirish shakli bo’yicha tovar differentsiatsiyasi va tovar diversifikatsiyasiga 
bo’linadi. 
Tovar diversifikatsiyasi o’zida raqobatchi tovarlardan ajralib turuvchi bir qator 
asoslangan tovar modifikatsiyasini ishlab chiqish jarayonini mujassamlashtiradi. 
Bozorni modifikatsiyalashda sotish hajmini oshirish, iste’molchilar ishonchini 
kozonish, yangi bozor segmentlariga tovarni chiqarish, mijozlar e’tibori va qiziqishini ushbu 
firma chiqarayotgan tovarlarga qaratish, xaridorlarni tovarni intensiv iste’molini 
rag’batlantirish orqali amalga oshiriladi.