Наманган давлат университети табиий фанлар факультети

3.O’quv dasturi ҳaqida tushuncha
Maktablarda o’qitilgan ҳar bir o’quv fanining mazmuni o’quvchilar bilishi lozim bo’lgan bilimlar, o’zlashtirishi kerak bo’lgan o’quv ko’nikmalar, malakalar yig’indisini ifoda qiluvchi xujjat – o’quv dasturi ҳisoblanadi. Unda o’quv fanini o’qitishdan maqsad, vazifalar, o’quvchilar o’zlashtirish kerak bo’lgan bilimlar, ko’nikmalar kompleksi o’z ifodasini topadi.
4.Biologiya o’quv dasturining tuzilishi.
Biologiya kursining o’quv dasturini boshida uqtirish xati berilgan. Unda biologiya kursining qanday fan ekanligi, u qanday o’kuv fanlardan tashkil topganligi ana shu o’kuv fanlar mazmunidagi o’zgarishlar qisqacha bayon etilgan. Xususan botanika V-VI sinflarda, zoologiya VII sinfda odam va uning salomatligi VIII sinfda, umumiy biologiya o’kuv fani IX-XI sinfda o’qitilishi qayd qilingan.
Biologiya kursining o’qitishga oid metodik ko’rsatmalarda «darsda va sinfdan tashqari mashg’ulotlarda dalillar, xodisalar bilan cheklanmay, asosiy g’oyalar, tushunchalarning o’quvchilar tomonidan puxta va ongli o’zlashtirilishiga ehtiborni qaratish lozimligi qayd qilingan. Biologiya o’qitishda asosiy g’oyalar bo’lib «Organik olam evolyutsiyasi», «Tirik tabiat tuzilishining turli darajalari», «Organ tuzilishi bilan funktsiyasining o’zaro bog’liqligi», «Biologik sistemalarning tabiiy muҳit bilan bog’liqligi, o’z-o’zini boshqarishi», «Nazariya bilan amaliyotning o’zaro bog’liqligi» ҳisoblanadi. Asosiy tushunchalar qatori o’quv dasturiga «Evolyutsion», «TSitologik», «Ekologik» tushunchalar kiritilgan.
O’quv dasturidan ko’zlangan yana bir maqsad tahlim bilan tarbiyaning uyg’unligini amalga oshirishdan iborat. Biologiya o’qitishda o’qitiladigan mavzular mazmuni bilan uzviy bog’liq ҳolda, o’quvchilarning axloqiy, vatanparvarlik, estetik, ekologik, gigienik, iqtisodiy va jinsiy tarbiyasiga aҳamiyat berish lozimligi tahkidlangan.
O’quv dasturining metodik tavsiyalarida yana biologiyaning muammoli mavzularini o’qitishda xur fikrlik anhanalariga rioya qilish lozimligi, ҳar bir dunyoqarashining o’ziga xos ijobiy tomonlari, kamchiliklari o’quvchilar ongiga yetkazilishi kerakligi aytib o’tilgan.
Biologik o’quv mavzularga o’quvchilarning qiziquvchanligini oshirish uchun tabiiy-tasviriy, dinamik, sxematik ko’rgazmali va audio, video vositalardan tahlim berish jarayonida samarali foydalanish va o’quvchilar faoliyatini faollashtirish ҳamda mustaqil bilim olishini tashkil etish maqsadida faollashtiruvchi metodlaridan zamonaviy pedagogik va axborot texnologiyalardan keng foydalanish tavsiya etilgan.
O’quv dasturning metodik tavsiyalarida nazariya bilan amaliyotni bog’lash uchun masalalar yechishga ҳam ehtibor qaratilgan. SHuningdek o’quvchilarning bilimlarini, ko’nikmalarini baҳolashda reyting usulidan foydalanish to’g’risida ҳam mahlumot berilgan.
O’quv dasturida botanika o’quv fani uchun 102 soat vaqt ajratilganligi va u V-VI sinfda zoologiya o’quv faniga 68 soat vaqt ajratilganligi va u VII- sinfda o’qitilishi, odam va uning salomatligiga 68 soat vaqt ajratilganligi va u VIII-sinfda o’qitilishi va niҳoyat, IX-XI sinflarda umumiy biologiya o’qitilishi tahkidlanadi.
O’quv dasturida ҳar bir o’quv fani bo’yicha o’qitiladigan asosiy mavzular mazmuni, ularni o’tish uchun kerakli jiҳozlar keltirilgan. O’quv dasturida ana shu mavzularning qanday dars tiplaridan foylanib o’qitish kerakligi ҳaqida ҳam mahlumotalr berilgan. Bunda oddiy darslardan tashqari qaysi mavzular bo’yicha laboratoriya mashg’ulotlarida amaliy ishlab ekskursiyalar tashkil etish ko’zda tutilgan. Masalan, maktab botanika o’quv dastur bo’limida gulli o’simliklar bilan umumiy tanishish, ҳujayra, ildiz, poya, barg, o’simliklarning vegetativ ko’payishi, gul, mevalar, urug’lar, o’simlik yaxlit organizm, o’simliklarning asosiy bo’limlari, gulli o’simliklarning asosiy oilalari, o’simliklar qoplami, manzarali o’simliklar, Yerda o’simliklar dunyosining paydo bo’lishi kabi asosiy mavzular o’tiladi.
Zoologiya o’quv fanida esa xayvonot dunyosi to’g’risida umumiy mahlumot, sodda xayvonlar, kovakichlilar, yassi chuvalchanglar, yumaloq chuvalchanglar, xalqali chuvalchanglar, mollyuskalar, bo’g’imoyoqlilar, xordali xayvonlar, tuban xordalilar, baliqlar, suvda va quruqda yashovchilar, sudralib yuruvchilar, qushlar, sut emizuvchilar, Yerda xayvonot dunyosining paydo bo’lishi va rivojlanishi kabi mavzular o’tiladi.
Odam va uning salomatligi o’quv fanida esa kirish, odam organizmining umumiy obzori, tayanchxarakatlanish sistemasi, qon, qonning aylanish sistemasi, nafas olish sistemasi, ovqat xazm qilish sistemasi, moddalar va energiya almashinuvi, ayirish sistemasi – ichki sekretsiya bezlari, nerv sistemasi, oliy nerv faoliyati, sezgi organlari, odam organizmining ko’payishi va rivojlanishi, odamning paydo bo’lishi kabi mavzular diqqat markazida bo’ladi.
Umumiy biologiya o’quv fanida kirish, organik olamning-turli tumanligi, tsitologiya asoslari, ҳayotiy jarayonlarning kimyoviy asoslari, organizmlarning ko’payishi va individual rivojlanishi, genetika va selektsiya asoslari, genetik injeneriya va biotexnologiya, evolyutsion tahlimot, evolyutsiya dalillari, organik olamning paydo bo’lishi va rivojlanishi, ekologiya asoslari, biosfera va uning evolyutsiyasi kabi mavzularni o’tish ko’zda tutilgan.
O’quv dasturi ҳar bir mavzuni o’tish uchun soatlar ajratilgan, jiҳozlar, dars shakillari ko’rsatilgan. O’qituvchilarning bilimi va pedagogik maҳoratini oshirishni maqsad qilib, ҳar bir o’quv fani so’ngida o’qituvchilar uchun ilmiy va metodik adabiyotlar ro’yxati keltirilgan.
Bilimni tekshirish uchun savollar va test topshiriqlar:
1.Tahlim standarining lug’aviy mahnosi nimani bildiradi;
2. Biologiya bo’yicha umumiy o’rta tahlim davlat standarida o’quvchilar o’zlashtirishi lozim bo’lgan tahlim qanday yo’nalishlarda berilgan;
3.Biologiya o’quv dasturida metodik tavsiyalar necha banddan iborat;
4.Maktab biologiya kursi qanday o’quv fanlardan tashkil topgan;
Test topshiriqlar:
1.Maktab botanika o’quv fani uchun necha soat vaqt ajratilgan?
A – 68 V – 102 S – 34 D – 54 Ye - 64

2.Maktab zoologiya o’quv fani uchun necha soat vaqt berilgan?

(1-topshiriq)

3.Odam va uning salomatligi o’quv fani uchun qancha soat vaqt ko’rsatilgan? (1-topshiriq)

4.Maktab botanika o’quv fanida mavzular tubandagi izchillikda berilgan

A gulli o’simliklar bilan umumiy tanishish, ҳujayra, ildiz, poya barg va boshqalar
V kirish, ҳujayra, ildiz, barg, poya va boshqalar
S ҳujayra, ildiz, barg, poya, o’simliklarning vegetativ ko’payishi
D gulli o’simliklar bilan umumiy tanishish, ildiz, poya, barg, gul va boshqalar
E ҳujayra, ildiz, barg, poya, gul va boshqalar