Nashrga tayyorlash markazi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

Tovar diversifikatsiyasi
firmaning tovar siyosatida alohida o ‘rin 
tutadi. Bu strategiya firma yangi sotuv bozorlariga taklif etishni 
rejalashtirayotgan, qo‘shimcha tovarlarni ishlab chiqarishni bosh- 
lagan paytda qo‘llanadi. Diversifikatsiya firma faoliyati barqarorli- 
gining o ‘sishini ta’minlashning samarali vositasi sifatida xizmat 
qiladi. Diversifikatsiya yordamida firma yangi bozorlar uchun yan­
gi tovarlarni taklif qilish tufayli oborotni qayta tiklash va foyda 
olishda yaxshi natijalarga erishishi mumkin, bu esa yakuniy 
hisobda tadbirkorlik tavakkalchiligini pasaytirish siyosatining sa­
marali bo‘lishiga xizmat qiladi.
Diversilikatsiyani amalga oshirishda tovar, bozorlar va ulaming 
kombinatsiyasi o ‘zgarishlarga uchrashi mumkin. Maqsadli bozor­
lami egallash usullarini izlab topishda muqobil strategiyani aniq­
lash uchun LAnsoff tomonidan 1966 yilda taklif qilingan „tovar- 
bozor“ matritsasi q o ‘ llanadi. Unga k o ‘ ra firma ustunliklari 
o ‘sishining manbalarini egallashning quyidagi to‘rtta asosiy stra­
tegiyasi mavjud bo'lishi mumkin: 
bozorga kirib borish, tovaming
rivojlanishi, bozoming rivojlanishi
va 
diversifikatsiya.
7.
1-jadval
Firma ustunliklari o‘sishining manbalarini egallash uchun 
muqobil strategiyalar
Tovarlar
Bozorlar
mavjud
yangi
Mavjud
bozorga kirib borish:
— sotuv intersiflkatsiyasi ;
— yangi xaridorlarni izlash;
— raqobatchilami siqib 
chiqarib tovar iste’moli 
sohasini rivojlantirish (ken­
gaytirish)
bozorni rivojlantirish:
— yangi bozorlar;
— yangi sotuv regionlari;
— xalqaro bozorlar;
— yangi tovarlardan foy­
dalanish sohalarini yara­
tish
Yangi
tovami rivojlantirish:
— yangi tovarlarni o ‘z 
kuchlari bilan tayyorlash;
— shartnomalarni rivoj­
lantirish;
— litsenziyalar;
— mahsulotlami ayirbosh­
lash
diversifikatsiya:
— gorizontal;
— vertikal;
— markazlashtirilgan
9 — Strategik marketing
129

---

Diversifikatsiya savdo va daromad hajmining strategik va joriy 
ko‘ rsatkichlari o ‘ rtasidagi farqlami yo‘ qotishga ko‘maklashadi. 
Bunga mavjud bozorlarga yangi tovarlarni olib kirish yordamida 
erishiladi hamda strategik ,,luk“ turlaridan birini berkitishni va 
korxonaning raqobatchilik muhitidagi barqaror holatini ta’min- 
laydi.
Tovar diversifikatsiyasi biznes-kommunikatsiya tarmoqlari 
yetarlicha rivojlangan, yangi tovarlar va yangi ishlab chiqarishni 
o £zlashtirish bo'yicha ishbilarmonlik qobiliyatlari va zarur salo­
hiyatga ega b o ‘lgan korxonalar tomonidan amalga oshiriladi.
Diversifikatsiyaning uch turi mavjud: gorizontal, vertikal va 
markazlashtirilgan.