Nashrga tayyorlash markazi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

gan foydalar haqida xabardor qilish; xaridorlarni tovami sinab 
ko‘rishga undash; tovami savdo tarmoqlariga olib kirish. Shunday 
qilib, tovar hayotiylik davrining birinchi bosqichida ustuvor 
maqsadlar, asosan, axborot va ta’lim xarakteriga ega bo‘ladi. Ush­
bu maqsadlarga erishish uchun marketing dasturi e’tiborni quyi­
dagi masalalarga qaratishi lozim:
— tovaming asosiy konsepsiyasi;
— selektiv yoki hatto ekskluziv sotish tizimi;
— talabning elastiklik darajasining pastligini hisobga olgan holda 
yuqori narxlar belgilash imkoniyati;
— informativ kommunikatsiya dasturi.
Tovarni bozorga chiqarishning, ayniqsa, narx siyosati borasi- 
da, turli strategiyalarni qabul qilish mumkin. Bozorga kirib kelish 
narxi bilan ,,qaymog‘ini olish“ning narxi o ‘rtasidagi dilemma ay- 
nan shu bosqichda ayniqsa keskinlashadi. Ushbu muammo keyin- 
roq batafsil qarab chiqiladi.
0 ‘sish bosqichi. Agar tovar birinchi bosqichda sinovdan mu­
vaffaqiyatli o ‘tsa, u savdo tez rivojlanadigan o ‘sish bosqichiga 
o ‘tadi. Tovaming hayotiylik davri modeliga ko‘ra, bunday o ‘sishga 
quyidagilar sabab bo‘ladi:
— dastlabki qoniqqan foydalanuvchilar o ‘z xaridlarini takror- 
laydilar va og‘zaki kommunikatsiya orqali boshqa potensial xari- 
dorlarga ta’sir ko‘rsatadilar; bozorni qamrab olish darajasi tez 
ortadi;
6 — Strategik marketing 
81

---

— tovarning sotish nuqtalarida mavjudligi uni sezilarli qilib 
qo‘yadi, bu ham uning bozorda tarqalishiga imkon beradi;
— bozorga yangi raqobatchilaming chiqishi talabga jami mar­
keting bosimining kuchayishiga olib keladi, bu paytda talab ken-