Nashrga tayyorlash markazi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

etmaydilar;
• firma ta’minotchi uchun muhim mijoz sanalmaydi;
• tovar mijoz uchun muhim ishlab chiqarish vositasi bo‘lib 
hisoblanadi.
5.3. Raqobatli vaziyatlar tahlili
Tovar bozorida to ‘g‘ri raqobatchilar o'rtasida raqobat kura- 
shining jadalligi va aniq shakli raqobatning xarakteriga bog‘liq hol­
da o'zgaradi. Bu raqobatchilar harakati natijasida yuzaga keladigan 
ulaming o ‘zaro bog‘liqligi darajasini xarakterlaydi.
Aniq bozordagi tahlilni o ‘tkazishda iqtisodchilar tomonidan 
taklif etilgan turli raqobatli tuzilishlarga tayanish muhimdir. 
Odatda, bunday tuzilishni 4 ga bo‘lish mumkin: sof (yoki tako- 
millashgan) raqobat, oligopoliya, monopolistik raqobat va m o­
nopoliya.
S o f raqobat m odeli bozorda sotuvchilarning guruhi xa- 
ridorlaming katta guruhiga qarama-qarshi turishining mavjudligi 
bilan xarakterlanadi va bu guruhlaming hech biri baholarga ta’sir 
etishi uchun yetarlicha kuchga ega emas. Tovarlar aniq belgilangan
94

---

Bozorning tuzilishi va 
tavsiflanishini 
aniqlash
1
tavsifga ega. 0 ‘zaro o ‘rinbosar va faqatgina talab va taklif o'rtasidagi 
nisbat bilan belgilanadigan baholarda sotiladi. Bunday bozordagi 
sotuvchilar hech qanday bozor kuchiga ega emas va ularning ha- 
rakati boshqa sotuvchilar harakatiga bog'liq emas. Bunday bozor­
ning asosiy xususiyatlari quyidagilardir:
• sotuvchi va xaridoming katta miqdori;
• differensiallanmagan, to ‘la o ‘zaro o'rinbosuvchi tovarlar;
• bozor kuchlarining to'laligicha mavjud bo‘lmasligi.
Ushbu rasmdan ko‘rinib turibdiki, raqobatchilar tahlili quyi­