Навоий кон металлургия комбинати Навоий давлат кончлик институти Кончилик факультети

Навоий кон металлургия комбинати
Навоий давлат кончлик институти
Кончилик факультети
“Кончилик иши” кафедраси


МАЛАКАВИЙ-БИТУРУВ ИШИ


«Рудани кия ва вертикал ствол ердамида кутариш параметрларини хисоблаш»
Бажарди:
Эшниезов Ахмад Нуркул угли
Амалиётчига корхона Қуролов А.А.
томонидан бириктирилган
мутахассис МЛБ бошлиғи
Навоий – 2021 й.
МУНДАРИЖА

I. МУРУНТАУ КОНИНИНГ ГЕОЛОГИК ТАВСИФИ 6
1.1. Мурунтау конининг умумий характеристикаси 6
1.2. Коннинг гидрогеологик шароитлари 7
1.3. Тоғ жинсларининг физик-механик хоссалари 8
1.4. Фойдали қазилмалар захираларини ҳисоблаш 9
II. КОННИ ОЧИШ ВА ҚАЗИБ ОЛИШ ТИЗИМИ 11
2.1. Кон-капитал ишлари 11
2.2. Қазиб олиш тизимлари 15
2.2.1. Тайёргарлик, кесиш, тозалаш ва закладка ишлари 15
2.2.2. Ишлаб чиқилган бушликнинг ётқизилиши билан ишлаб чиқишнинг камера тизими 17
3.1. Кон ишларининг мавжуд ҳолати 25
3.2. Унумдорлик, ишларнинг умумий ташкил қилиниши 26
3.3. Кон лаҳимларининг формасини танлаш 26
3.4. Қия транспорт стволи (уклони) кўндаланг кесимининг ҳисоби 29
3.5. Тайёрлов тоғ кон лаҳиминингларининг кўндаланг кесимини ҳисоблаш 30
3.6. Тайёрлов кон лаҳиминингларини олиб боришда БВР ҳисоби 33
4.1 Кон массасини асосий ствол 1 буйича юкорига олиб чикиш параметрларини хисоблаш 37
4.2. Кон массасини кия ствол ердамида кутариш. 43
V. ВЕНТИЛЯЦИЯ ВА СУВ ЧИҚАРИЛИШИ 46
5.1. Коннинг вентиляцияси. 46
5.2. Сув чиқарилиши 47
VI. АСОСИЙ ТЕХНИК-ИҚТИСОДИЙ КЎРСАТКИЧЛАР 50
7.1 Мехнатни мухофаза килишдаги конун 53
7.2. Техника хавфсизлиги, хавфсизлик коидалари 56
7.2.1. Санитария талаблари 67
7.2.2. Иш жойини хавфсиз холига келтириш 69
7.3. Фавкулотда вазиятлар 70
7.3.1 Фавулотда вазиятларнинг асосий тушунчалари, ва маънавий асослари 70
7.4. Экология ва атроф муҳит муҳофазаси 72

Тик шахта стволларини ўтиш масъулиятли ва вақт талаб қиладиган жараён. Шахта қурилишининг календар жадвалида ствол ўтиш камида 35-40%, баъзан еса 60% вақтни олади, гарчи ствол ўтиш ишлари миқдори кон ишлари умумий миқдорининг 18-24% дан кўп бўлмаса ҳам.
Ствол кесимининг шакли унинг мақсадига, хизмат муддатига ва кесишган жинсларнинг физик-механик хоссаларига қараб танланади. Узоқ хизмат муддатига ега бўлган чуқур стволлар, одатда, айлана кўндаланг кесимдан ўтади ва тош, бетон ёки металл боғламлар (қувур) билан маҳкамланади.
Кўмир саноатида диаметри юмалоқ шаклли стволларнинг саккиз турдаги кесимлари мавжуд 4,5; 5; 5,5; 6; 6,5; 7; 7,5 ва 8 м².
Стволнинг ички кўндаланг кесими график усулда аниқланади ва у бўйлаб ҳаво ҳаракати тезлиги текширилади. Одамлар ва юклар кўтариш ва тушириш учун мўлжалланган стволларда ҳаво тезлиги 8 м/с ошмаслиги керак, юкларни кўтариш ва тушириш учун 12 м/с ва кўтариш мосламаси билан жиҳозланмаган шамоллатиш стволларида 15 м/с.
Стволнинг ички кўндаланг кесими танлангандан сўнг, мустаҳкамлагич деворлари қалинлиги ҳисобланиб, ствол ташқи кесими аниқланади. Ствол ўтилаётган вақтда деворларнинг нотекисликларини ҳисобга олган ҳолда ствол ташқи кўндаланг кесими 3-5% га оширилади.
Ёндош жинсларнинг барқарорлигига ва уларнинг сув таркибига қараб шахта кон лаҳмлари ўтишда одатий ва махсус усуллар мавжуд.
Кон лаҳими стволлар ўтишни одатий усули (асосан бурғулаш ва портлатиш) кам сувли ва барқарор жинсларда қўлланилади, ковга сув оқими 50 м³/с дан ошмайди, яъни насослар ёрдамида юзага чиқарилиши мумкин ва ствол деворлари нафақат доимий, балки вақтинчалик мустаҳкамлагичда ҳам барқарорлигини сақлайди.


Стволлар ўтишни одатий усулда ўтишда учта асосий иш тури бажарилади: тош қазиш, вақтинчалик ва доимий мустаҳкамлагич қуриш, армировка. Қаттиқ жинсларда бурғулаш ва портлатиш ишлари ёрдамида ствол ўтиш амалга оширилади.
Шахта стволлари ишлатиладиган кўтариш мосламаси турига қараб, скипли, клетли ва скип-клетли булади. Асосий ствол асосан скипли, ёрдамчилари эса клет ёки скип-клетли бўлади. Асосий ва ёрдамчи стволлар авария содир бўлган тақдирда одамлар чиқиш учун нарвонли йулак ва кўтаргич билан жиҳозланган бўлиши керак. Иккита механизацияли кўтаргич алоҳида энергияга уланган бўлса стволларнинг бирида нарвонли йўлак бўлмаслиги мумкин.
Стволнинг асосий қисмлари. Стволнинг бўйлама қисмида оғиз, стволнинг асосий қисми, стволнинг горизонтларда ствол олди майдони билан туташган кисми ва зумпф. Одатда шахта стволларида лифт кисми, нарвон кисми ва қувур-кабел кисмларига булинади. Кўтариш бўлмаси кўтариш курилмаларини жойлаштириш учун ишлатилади, уларнинг сони икки, уч ёки тўрт бўлиши мумкин. Кўтариш курилмалари проводниклар буйлаб харакатланади. Проводниклар эса уз навбатида расстрелларга котирилади.
Зинапоялар ёғоч ёки металл зинапоялар билан 80°дан ортиқ бўлмаган горизонтал бурчак остида жиҳозланган. Нарвон бўлмаси лифт бўлмасидан тахта ёки металл тўр билан ажратилиши керак.
Шахта стволини ўтиш вақтидаги тайёргарлик ишларига қуйидагилар киради: ер юзасида темир йўл ва автомобил йўллари қурилиши; сув коммунал бинолари, алоқа линияларини ётқизиш; турар-жой бинолари ва маиший муассасаларни қуриш; қурилишни зарур қурилиш материаллари ва туннеллаш механизмлари билан таъминлаш; тоғ жинсларининг хусусиятларини аниқлаштириш учун бир ёки икки разведка қудуқларини бурғулаш стволни кесиб ўтадиган; керакли асбоб-ускуналар ва материалларни жойлаштириш учун сақлаш жойларини қуриш, копер ўрнатиш. Иккинчиси вақтинчалик ва доимий. Вақтинчалик копер фақат ўтиш муддати учун ўрнатилади.


Доимий копердан стволни ўтиш вақтида, шунингдек, шахта ишлаш вақтида фойдаланилади. Баъзан коперсиз ўтиш усули қўлланилади.
Ҳимояга топшириққа асосан бажарилган малакавий битирув иши раҳбарининг мавзу асосида белгиланган тартибда бажариб чиқилди. Малакавий битирув ишининг чизиб тугатилган график қисми (А1 форматда) ва тушунтириш хати (пояснительная записка) Малакавий битирув иши раҳбарининг имзоси, шунингдек консультатция ўтказган бошқа ўқитувчи ва мутахассисларнинг имзоси билан тасдиқланади.

I. МУРУНТАУ КОНИНИНГ ГЕОЛОГИК ТАВСИФИ

1.1. Мурунтау конининг умумий характеристикаси

Мурунтау рудали майдони, таркибига бир хил номланишдаги кондан ташқари Мютенбой, Триада, Бесапан конлари кирувчи кон Марказий Қизилқумнинг Ауминза-Белтов тузилмавий формация зонаси чегараларида жойлашган. У шимолий-ғарбий йўналишга 50 км кенглиги бўйича 5-10 км чўзилган ва Тасказган жинслари ва Бесапан свиталаридан йиғилган Тасказган антиклиналининг шарқий туташувига қўшилган.
Коннинг ҳудудий ривожланиш босқичларига мос келадиган уч даврдан четга чиқишлар ҳудуд учун хосдир. Кечки протерозой-кечкипалеозой ёшидаги комплекс четга чиқишлар ривожланишнинг эрта – геосинклит босқичига мос келади ва вулканли гепнокремний ва терриген формациялари жинслари билан ифодаланган. Энг эрталари Ауминзан свиталарига қўшилади. Юқорида Тасказган свитаси жинслари жойлашган. Комплексни Бесапан свитаси жинслари якунлайди. Комплекснинг жами қалинлиги- 5,5 км; Ауминзан-2,2 км; Тасказган-2,0; Бесапан-1,3 км.
Ўрта палеозой ёшидаги жинслар комплекси ҳудуднинг кечки геосинклинал ривожланиши қатламлари билан ифодаланган ва карбонатли денгиз формациясидан иборат. Жинслар, асосан, оҳактошлардан ташкил топган. Комплекс қалинлиги- 1200м.
“Мурунтау” кони рудали майдоннинг марказий қисмида, қалин тик тушувчи сублимацияланган тектоник жанубий зона билан тузилмавий узилмалар ўртасида жойлашган. Унинг чегараларида ўн-юз метрлар масофали субкенглик, меридионал, шимолий-шарқий ва шимолий-ғарбий мўлжалга эга бўлган унча катта бўлмаган узилишлар, шунингдек, ёриқлар, синиқлар кенг тарқалган.
Саноатли олтинли рудаланиш 2*3 км майдонда аниқланган, бу ҳудуддаги бўшлиқда олтиннинг жуда нотекис тақсимланиши мавжуд шток усти тузилишининг алоҳида рудали қатламлари ажралиб туради. Морфологик қатламлар кўп ҳолларда 50°-60° бурчак остида четга чиқишларга эга бўлган рудали устунлар ҳисобланади


ва горизонтал кесимда изометрик амёбасимон шаклга яқин бўлади.
Чизиқли ўлчамлари режада қуйидагини ташкил этади: узунлик ўқи бўйича - 600-900 м, қайсики (қалинлиги – 150-250, 400 м.гача), ётиқлик бўйича энг юқори кузатилган узунлик 1000 м.
Рудали жисмлар кесувчи, кулисасимон жойлашган олтинли кварцли томирларнинг яхлит тизимидан ва турлича йўналган кварцли ва сульфидли томирлардан иборат. Кон батафсил ўрганилганда унда рудалар захирасининг умумий балансида захираси 20% ташкил этувчи оксидланган рудалар ва бирламчи рудалар белгиланди. Ҳозирги вақтда бирламчи рудалар деярли тўлиқ ишлаб бўлинди. Бирламчи рудалар кварцли-томирли ва томирланган алевросланецлардан ифодаланган.