Neft asosida olinadigan smolalardan lak va emal olish jarayonlarining muqobil sharoitlarini

7-Rasm. Neftdan bitum olish texnologiyasining ketma-ketligi. 
Amerikalik olim H. Abraham ( New-York-London) fikricha neft tarkibida 
35-40% (massa bo‘yicha), tabiiy asfalt va bitumlar tarkibida 60-75% va boshqa 
ma‘lumotlarga ko‘ra 42-81% smola – asfaltenli birikmalar borligi aniqlangan.
Quyidagi jadvalda neft va neft mahsulotlarining fizik ko‘rsatkichlari 
hamda tarkibidagi smola va asfaltenlarning massa bo‘yicha foizlari keltirilgan.
9-Jadval 
Neft va neft 
mahsuloti 
Zichligi 
kg/m
3
 
Qovushqoqligi 
20
0
C, mm
2
/c 
Smola (massa 
bo‟yicha) % 
Asfaltenlar (massa 
bo‟yicha) % 
 
Oddiy neft 
< 0,91 
8-450 
10-20 
< 5-6 
Og‘ir neft 
0,91-0,98 
450-850 
20-35 
4-10 
Malta* 
0,98-1,038 
850 
35-60 
10-25 
Tabiiy bitum > 1,038 
- 
60-98 
> 25 

---

60 
*Malta – bu tarkibida smola – asfalten moddalaridan ko’p miqdorda 
tutgan va neftning suvli qatlamida joylashgan bo’lib, neftning oksidlangan 
mahsulotidir.
Har xil neft tarkibidagi mazutlarda 25-30%, gudronda 60-70% smola va 
asfaltenli birikmalar bo‘ladi.
Neftni termik qayta ishlash vaqtida yoki smolalar yuqori haroratda 
qizdirilganda polikondensatsiya hamda eterifikatsiya reaksiyalari natijasida 
ularning molekulyar massasi quyidagi tartib bo‘yicha oshadi:
Smolalar → asfaltenlar → karbenlar → karboidlar.
Natijada ko‘pgina organik erituvchilarda erimaydi. Karbenlar va 
karboidlar ko‘p erituvchilarda erimaydi. Ular faqat CS
2
(uglerod disulfid) da 
eriydi va eritmadan CCl
4
(cho‘ktiruvchi) yordamida cho‘ktirib ajratib olish 
mumkin (5-Ilova). 
Asfaltenlar, karbenlar,
karboidlar
CCL4
Asfaltenlar CCL4
eritmasida
Karbenlar, karboid
lar cho‘kmada
CS2
Karboidlar
cho’kmada
Karbenlar
CS2 eritmasida