Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti r. Rasulov, Q. Mo

NASIHAT AHLIVA VOIZLAR ZIKRIDA
Voiz kerakki, «qolalloh» so‘z aytsa va «qola rasululloh» muxolafatidin qaytsa, xudo va rasul yo‘lig‘a qadam ursa. O‘zi kirgondin so'ngra nasihat bila elni ham kivursa. Yurumagon yo‘lga elni boshqarmoq - musofimi yo‘ldin chiqormoqdur va biyobong‘a keturmak va bodiyada iturmakdur. Usrukki, elga buyurg‘ay xushyorliq - uyquvchidekdurki, elga buyurg‘ay bedorliq. Uyqusida so‘z degan jevligon bo‘lur va degondek qilmoq ne degon bo‘lur.
Va’z bir murshid va ogoh ishidur va aning nasihatin qabul etgan maqbul kishidur. Awal bir yo‘lni bormoq kerak, andin so‘ngra elni boshqarmoq kerak. Yo‘lni yurmay kirgan itar va g‘ayri maqsud yerga yetar.
Voiz uldurki, majlisig‘a xoli kirgan to‘lg‘ay va to‘la kirgan xoli bo‘lg‘ay. Voizkim, bo‘lg‘ay olim va mutaqqiy - aning nasihatidin chiqqan shaqiy. Ulki, buyurib o‘zi qilmag'ay, hech kimga foyda va asar aning so‘zi qilmag‘ay. Nazoirxon bila surguvchi maqol - dastiyor bila yirlag‘uvchi qawol.
Qit’a:
Voizki, dastyorsiz o‘lmas suxanguzor,
Anga yorodu munga ayolg‘uvchi hukmi bor.
Tengri so‘zin ayolg‘uvchi bo'lmay deya olmag‘ay,
Bir soz bo‘lsa ham kerak ul qilg'ay ixtiyor.^LXXXVII
Tilga ixtiyorsiz - elga e’tiborsiz. Harzago‘ykim, ko‘p taqallum surgay, itdebdurkim, kecha tong otqunga hurgay. Yamon tillik andoqkim el ko‘ngliga jarohat yetkurur, o‘z boshig'a ham ofat yetkurur. Nodonning muvahhish-harzag‘a bo‘g‘zin kirmog‘i-eshakning jihatsiz qichqirmog‘i. Xo‘shgo‘ykim, so‘zni rifq va musovo bila aytg‘ay, ko‘ngulga yuz g‘am keladurg'on bo‘lsa, aning so‘zidin qaytg‘ay. So‘zdadur har yaxshiliqni imkoni bor, munda debdurlarki, nafasning joni bor. Masihokim, nafas bila oTukka jon berdi, go‘yo bu jihatdin erdi.
Makruheki, harzasi tavil va ovozi karihdur, o‘zi savti bila qurbaqag‘a shahibdur. Ahli saodatlar ruhbaxsh zulolig‘a manba’ ham
til, ahli shaqovatlar nahs qavqabig'a mat'a’ ham til. Tiliga iqtidorlig‘- hakimi xiradmand; so‘ziga ixtiyorsiz - laimi najand. Tilki fasih va dilpazir bo‘lg‘ay-xo‘broq, agar ko‘ngul bila bir bo‘lg‘ay.
Til va ko‘ngul xo'broq a’zodurlar insonda; savsan va g‘uncha marg‘ubroq rayohindurlar bo‘stonda. Odame til bila soyir bila hayvondan mumtoz bo‘lur va ham aning bila insonga saraf^Oz. bo‘lur. Til muncha sharaf bila nutqning olatidur va ham nutqdurki, agar nopisand zohir bo'lsa, tilning ofatidir.
Ayn ul-quzot til sharafidin Masih guftor bo‘ldi va Husayn Mansur til sur’tidin dorg‘a sazavor.
Bayt:
Har necha biymi hajr so‘zi oshiq o‘lturur,
Vuslat bashorati yanajismig‘a jon berur.
Tildin azubat dilpisanddur va liynat sudmand. Chuchuk tilki, achchig‘liqqa evruldi, zarari om bo‘ldi, qandniki, muskir boda qildilar, xarom bo‘ldi. Chuchuk so‘z sof ko‘ngullarg‘a qo‘shdur, barcha atfol tab’ig‘a muloyim halvofurushdur.
Bayt:
Xush so‘zga kim o‘lsa mastu behush,
Sharbat aro zahmi qilur no‘sh.
Harkimki, so‘zi yolg‘on zohir bo‘lg‘och uyolg‘on. Yolg‘onni chindek aytquvchi suxanvar-kumushni oltun ro‘kach qiluvchi zargar. Yolg‘on afsonalarda uyaltirguvchi, yolg‘onchi uyquda takallum surguvchi. Yolg‘on aytguvchi g'aflatdadur. So‘zning asnofi bag‘oyat cho‘qdur, yolg‘ondin yamonroq sinfi yo‘qdur.
Ulki yolg‘on bila sarfi avkot etgay, anga bu yamon kelmagay yana mubohot etgay. Agar mustami’inni g‘ofil topqay, yolg‘onin ching‘a o‘tkarsa maqsudin hosil topqay. Zihi tengrig‘a yamon, ne tengridin, ne xalqdin sharmanda. Mundoq nahsning chun erur yuzi yamonliq sari, bu nuhusatshior qutlug¹ uydin tashqari.
Bayt:
U1 kishini qutlug^LXXXVIII evdin tashqari surmak kerak, Qutlug‘ ev dunyo durur, ya’niki, o‘lturmak kerak.
Birovkim, yolg‘on so‘zni birovga bog‘lag‘ay, o‘z qaro bo‘lg‘on yuzin yoqlag‘ay, kabira gunohdur-agarchi miqdori o‘ksukdur.
Bayt:
Zahming oz esa miqdori dog‘i muhlikdur,
Ignaning no‘gi zaif ersa dog‘i ko‘r qilur.
Ulki, so‘zni bir yerdin yana bir yerga yetkurgay, elning o‘tgan gunohini o‘z bo‘ynug‘a indurg'ay. Nammomliq chin so‘zga ma’mnudur. Agar zuhnr etgay-xayol qilki, yolg‘on so‘zga ne yetgay. So‘z terguvchining agar ulug‘i, agar kichigi-bilki erurlar tamug¹ о‘tilling tutrug‘i.
Bayt:
Kim so‘zni terib aytguvchi og‘ziga bergay,
Molik ani do‘zax o‘tining dudig‘a tergay.
Ulki, juz quwat da’visi izhor qilmas, go‘yoki, haqning qaviy ul- matin erkanin bilmas. Odameki, quwat xayolin ko’ngliga kechirur- tufrog‘edurkim, el urg'och uchurur. Dunyo dor ul-havodisdur va anga ko‘ngul bog‘lamoqqa g‘aflat boisdur. Olam umrdek bevafodur va aning davlatig‘a e’timod qilmoq xato.’