Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti tabiiy fanlar fakulteti “kimyo va uni o’qitish metodikasi” kafedrasi

2.2. Laboratoriya va mashg`ulot metodi orqali o'qirishda berilgan metodik tavsiyalar.
KIMYOVIY TAJRIBALAR KO'RSATISH.
Tajriba yaxshi tayyorlanib, xavfsizligiga e'tibor berish kerak. Agar o'qituvchi o'z ishiga e'tibor bilan qarasa, kimyo programmasida ko'rsatilgan tajribalarning hammasi muvaffaqiyatli chiqadi, bu tajribalarni o'tqazish uchun zarur bo'lgan sharoitini bilmagan o'quvchilarda ular muvaffaqiyatli chiqmaydi. Probirkada o'tqazilgan tajriba o'quvchilarni idrok qilishida qiyinchilikga olib keladi. Shu sababli kattaroq probirkada, kolba, menzurkalarda ko'rsatish kerak, yirik ob'ektlarni ko'rsatish va taqsimlab beriladigan kollekziya materiallaridan foydalanish katta ahamiyatga ega. O'qituvchi tajriba qilib ko'rsatish protsessida uzoqdan yaxshi ko'rinmaydigan ob'ektlarni butun sinfni aylanib ko'rsatib chiqishi, ayrim holda tajriba ob'ekti orqasiga oq qog'oz yoki qora qog'oz qo'yib ko'rsatishi kerak.
LABORATORIYA ISHLARI
Laboratoriya ishlari o'quvchilarning yangi materialni ancha tushunib idrok etishlari uchun yordam beradigan juda muhim vositalardan biridir. Mavjud programmaga muvofiq laboratoriya rejalari maktabning barcha sinflarida o'tiladi. 7-sinfda o'quvchilar daftarlariga yozadigan narsani, og'zaki o'qituvchi so'zlab yozdiradi, yuqori sinflarda esa o'quvchilar mustaqil suratda yozadilar va o'qituvchi yozilganlarni albatta tekshirishi kerak. Amaliy mashg'ulotlar. Amaliy mashg'ulotlar o'ziga xos xususiyati shundan iboratki, o'quvchilar bu mashg'ulotlarda butun dars bo'yi, ba'zan esa yoqori sinflarda birdaniga ikki dars davomida ishlaydilar. Bu mashg'ulotlar odatda kimyo kursining tegishli bo'limlari yoki butun bir temasi o'rganilgandan keyin o'tqaziladi. O'quvchilar dasturda ko'rsatilgan amaliy mashg'ulotlarni bajarishi majburiydir. Ma'lumki imtihon biletlariga nazariy savollargina emas, balki dasturda ko'rsatilgan tajribalar ham kiritilgan. O'quvchilar amaliy mashg'ulot vaqtida tajribani ongli o'tqazish, kimyoviy eksperiment texnikasini o'rganish, hodisani to'g'ri izohlash, konkret faktlarni umumiy qoidalariga qo'llashi kerak.
Kimyoni o’qitish samaradorligini oshirishda kompyuter vositalaridan foydalanishga bag’ishlangan ishlar juda kam, bor manbalarda ham axborot texnologiyalarining o’quv jarayonidagi imkoniyatlari yetarlicha ochib berilmagan.
Dastlab biz kimyo labaratoriya xonalarida quydagi talablarni bilib olishimiz kerak.
Kimyo laboratoriyasida ishlash vaqtida quyidagi qoidalarga rioya qiling:
1. Tajriba o'tkazishdan oldin, darslik va ma’ruzalarning tegishli b o ‘lim larini o ‘qib chiqing ham da laboratoriya ishining m azm uni bilan to 'liq tanishing.
2. Tajriba uchun kerakli narsalar (idishlar, asboblar, reaktivlar)ning ham m asi m avjudligini aniqlanm aguncha tajribani boshlam ang.
3. T ajrib a o ‘tkazish vaqtida ishning qo'llanmasida ko ‘rsatilgan tartibi va ketm a-ketligiga rioya qiling, shoshma-shosharlik va pala-partishlikka yo’l qo’ymang.
4.Tajribaning borishini diqqat bilan kuzating va uning ham m a tafsilotlarini bilib oling.
5. Tajriba tugagach, ish o 'rnini tozalab qo ‘yishni unutmang.
6. Kuzatilgan barcha hodisalarni va bajarilgan reaksiya tenglam alarini har qaysi tajribadan keyin darhol ish daftaringizga yozib q o ‘ying.
7. Laboratoriya jurnaliga tajriba o ‘tkazilgan kunni, mavzu nomini, mazmunini kuzatish natijalarini, reaksiya tenglamalarini, hisoblash va xulosalarni yozing. Laboratoriyada ishlayotganda quyidagi ehtiyot choralariga rioya qilish zarur:
1. Zaharli va q o ‘lansa hidli m oddalar bilan qilinadigau tajribalarning hammasini mo’rili shkafda bajarishni limn mang.
2. Ajralib chiqayotgan gazni idishga yaqin engasluh hidlam ang. G azni hidlash zarur b o ‘lsa, ehtiyot bo'lib, havoni q o ‘lingiz bilan idish ozgina yelpib m a’lum m asofada hidlang.
3.Konsentrlangan kislotalarni, ayniqsa, sulfat kislotani suv bilan suyultirishda suvni kislotaga emas, balki kislotani suvga jildiratib aralashtirib turib quyish kerak.
4. Reaktivlarni quyishda ular o ‘zingizga yoki kiyim ingizga sachram asligi uchun hech vaqt idish tepasiga engashmang.
5. Suyuqlikni qizdirayotganda probirka og'zini o ‘zingizdan va yaqin turgan kishilardan chetga qaratib tuting.
6. Suyuqlikni qizdirayotganda idish ustiga engashib qaram ang, chunki suyuqlik qaynaganda sachrashi mumkin.
7. Ishlaganda reaktivlarning (ayniqsa kislota va ishqorlarning) yuzga, q o ‘l va ust-boshga tegm asligini doim o kuzatib boring.
8. Oson o't oluvchi moddalar bilan qilinadigan tajribalarni o ‘tdan uzoqroqda va im koni boricha m o'rili shkafda o ‘tkazish lozim.
9. Mashg'ulot dasturida ko ‘rsatilmagan tajribalarni o'tkazish qat’iyan taqiqlanadi.