Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti texnologik ta

Ikkinchi bob bo‘yicha xulosa
Har bir inson: bola, o’smir va kattalarning har biri cha’lim olishlari shart va bu ta’lim uning asosiy o’quv imkoniyatlariga ega bo’lishi lozim;
Nuqsonli bolalarning o’quv imkoniyatlari asosiy o’rinda |uradi. Barcha nuqsonli bolalarning nuqsonlarini erta aniqlab ta’limga jalb qilish imkoniyatini topmoq kerak.²
Shunday qilib, yuqorida keltirilgan barcha xuquqiy me’yoriy hujjatlar, xalqaro forum Konferensiyalar asosida maxsus ehtiyojli bolalar ham jamiyatning to’laqonli va tenghuquqli a’zosi ekanligi etirof etilib, ular ta’limida alohida yangicha yondashuv maydongan kelganligi ma’lum bo’ldi. Bu ta’lim tizimlari "Integrasion" hamda "Inklyuziv" ta’lim tizimi deb ataldi. Mazkur ta’lim tizimlarining mazmun-mohiyati qanday, ular o’rtasidagi farqlar va o’xshashlik jihatlari-chi, bu ta’lim tizimlarini qanday qilib joriy etish mumkin? Qabilidagi xaqli savollarga javob topish uchun pazariy adabiyotlarni taxdil etdik. Avvalo, "Integrasiya" va "Inklyuziv" so’zlarining izohini o’rganish maqsadga muvofiq deb gopildi.
"Integrasiya" tushunchasi ingliz tilidan olingan bo’lib, itegrative-qo’shiluvchi, birlashuvchi, itegration-qo’shilish, birlashish-dsgan ma’nolarni bildiradi. Integrasion ta’limgan jahon miqiyosida turlicha yondashishlar mavjud. "Integrasion ta’lim bu-ssgregasion ta’limning aksi bo’lib, bunda maxsus ehtiyojli bolalar umumta’lim muassasalari tizimiga kiritiladi"-deb yozgan soha mu gaxassisi Volferen Berger. (1972 yil)
"Shuni qayd etib o’tish kerakki, deb yozadi Ture Yonsan-integrasiyaning yolg’iz o’zi maqsad emas, nogiron bolani umumta’lim sharoitga joylashtirish integrasiyaga karab qo’yilgan birinchi qadamdir. Ammo bu ta’lim tizimi bolani o’rganish orqali aniqlangan ehtiyojlarni to’la qondirishni talab etuvchi aniq resurslar va olib boriladigan ishlardan iborat aniq reja asosida amalga oshiriladi"³.
Inklyuziv ta’lim (ingliz tilidan olingan bo’lib,incluslve, inclusion-uyg’unlashmoq, uyg’unlashtirish, qamrab olmoq, qamrab olish ma’nolarini bildiradi) bu davlat siyosati bo’lib, nogiron va maxsus ehtiyojli bolalar o’rtasidagi to’siqlarni bartaraf etish, maxsus ta’limga muhtoj bolalar va o’smirlarni rivojlanishidagi nuqsonlar yoki iqtisodiy qiyinchiliklardan qat’iy nazar, oilaning faol ishtirokida, xususan bolaning ehtiyojini qondirishga va ijtimoiy hayotga moslashtirish va umumta’lim tizimiga to’liq qo’shishni ifodalovchi ta’lim tizmidir.
Buyuk Britaniyaning "Bolalarni qutqaring" ("8auye tle sgishgep"-2002 yil) jamg’armasi tomonidan nashr etilgan "Maktablar hamma uchun" nomli o’quv qo’llanmada esa "Ko’p hollarda inklyuziv va integrasion tushunchalari bir xil ma’noda ishlatiladi. Shunga qaramasdan falsafada ushbu tushunchalar orasida juda katta farq mavjud. Bu farqlarni quyidagicha ifodalash mumkin:
-integrasiyalashgan ta’lim maxsus ehtiyojli bolalarni
umumta’lim maktabiga qatnashi (ya’ni diqqat markazida aynan
maktabga kelib ketish turadi);
-inklyuziv ta’lim: maxsus ehtiyojli bolalarni umumta’lim
maktablarida samarali ta’lim tarbiya olishi (ya’ni barcha e’tibor
ta’lim sifatiga qaratiladi).
Bu ikkala tushuncha o’rtasidagi tafovut yanada tushunarliroq bayon
etilgan bo’lib, quyidagicha ta’kidlanadi:
III BOB. MUSTAQIL TA’LIM JARAYONIDA TALABALARNI GRAFIK TOPSHIRIQLARNI BAJARISH ORQALI IJODIY TAFAKKURINI RIVOJLANTIRISH BO‘YICHA TAJRIBA-SINOV ISHLARINI TASHKILIY MASALALARI VA NATIJALARI