Nókis – 2023 Ósimlikler sistematikasi analizi hám latinsha (nomenklatura) atlarin oqıw qaǵiydalari

Ǵozalılar tuwısı
Bul tuwıslar terek ósimlikleri esaplanadı. Olardıń denesi bálent boylı, shaqaları kóp, keń shox-shabbali boladı. Japıraqları úlken, toq pár sıyaqlı qıyın dúzilgen bolıp, belgili bezsheleriden iyisli efir mayı shıǵadı. Olar izbe-iz jaylasadı, gúzde tógiledi, qaptal japıraqları joq. Bular bir úyli, ayrım jınslı ósimlik, shańlanıwshı gúlleri kushala payda etedi. Kushalaları japraqları qoltıǵında júzege keledi. Tuxımlanıwshı gúlleri shingilshalar formasında bolıp, kóp japraqlı náller ushında birewden yamasa bir neshesi jaylasadı. Gúldiń qaptal japıraqları bar. Gulqorǵanı ápiwayı bolıp, gúldiń qaptal japıraqları menen qosılıp ósip, miywe qabıǵın payda etedi. Miywesi dáneli jasalma miywe. Dánesi búrisken, iri tuqım pálleli. Tuqımı endospermsiz. Aǵashı qattı, shıraylı bolǵanlıqtan onnan túrli buyımlar islenedi. Ayrım túrleriniń miywesi, yaǵnıy ǵoza tutınladı.
Bul 8 tuwısı hám 50 ge jaqın túri bar. Olar arqa yarım sharınıń kerekli ıqlımlı jerlerinde tarqalǵan. Ǵozalılar tuwısında keń tarqalǵan tuwısler ǵoza, gikori (kariya) hám lapina (pterokariya) esaplanadı. Qoltıq búrtikleri 2-3 tadan qalıń jaylasadı. Japıraqları tógilgennen keyin, onıń ornına júrek formasında iz qaladı. Bir úyli, ayrım jınslı ósimlik. Japıraq jayıw menen bir waqıtta gúlleydi, samal járdeminde shańlanadı. Gúzde júzege kelgen kushalanıń gúlli paqalı gúllew waqtında júdá uzayadı hám kushala tómenge asılıp qaladı. Tuqımlanıwshı gúli siyrek shinǵilsha payda etedi hám shaqanıń ushında jaylasadı. Tuqımlanıwshı hám shańshı gúlleri túrli múddetlerde ashıladı. Bul hádiyse ádette, dixogamiya dep ataladı.
Gúlqorǵannıń túyinshe hám qaptal japıraqları ózara qosılıp ósiwi nátiyjesinde sırtqı jasıl reńli eti – qabıq payda boladı. Miywesi gúzde jetilisedi, ayrım túrlerinde jetilgende qabıǵı jarılıp, ǵozası qabıǵınan ajıraladı. Ǵozası eki pálleli, aǵashlı qabıqlı, bir tuqımlı bolıp, quramında may hám beloklar kóp boladı. Ǵoza tereklerdiń aǵashı qattı, shıraylı, miywesiniń dánesi júdá mazalı boladı.
Tómende olardıń eń áhmiyetli túrleri haqqında toqtalıp ótemiz.