Noorganik kimyo kafedrasi noorganikkimyo

 
Gazlar bilan ishlash. Gazlar bilan ishlashning umumiy uslublari. 
Laboratoriyada gazlar olish uchun eng oddiy asboblar: kichik kolbachalar, silindrsimon (agar 
ochiq alangada isitish kerak bo‘lsa) va konussimon probirkalardan foydalanish mumkin. 
Gazlarni ko‘proq miqdorda olish uchun, odatda, Kipp apparati (32- rasm) ishlatiladi. Kipp 
apparati ikki qismdan — bir-biri bilan o‘zaro bog‘langan idishlar (2) va (3) dan hamda ustki 
sharsimon voronka (7) dan iborat. Idishning yuqori qis-mida teshikcha (5) ga o‘rnatilgan gaz 
o‘tkazuvchi nay (6) va past-ki qismida foydalanib bo‘lingan suyuqlikni chiqarib yuborish uchun 
teshikcha (4) bo‘ladi. 
Kipp apparatini zaryadlash uchun o‘rtadagi shar (2) ga teshikcha (5) orqali qattiq modda 
(maydalangan marmar yoki rux bo‘lakchalari) solinadi. Voronka (1) orqali kislota quyiladi. Bu 
kislota nay orqali idishning pastki qismiga tushadi. Gaz chiqaruvchi nayning jo‘mragi ochilsa, 
suyuqlik idishning pastki qismini to‘ldirib qattiq moddaga tegadi va reaksiya boshlanadi — gaz 
ajralib chiqa boshlaydi. Jo‘mrak berkitilsa, gaz bosimi suyuqlikni voronkaga siqib chiqaradi va 
reaksiya to‘xtaydi. 
Gazlar bilan ishlash uchun diametri 2— 3 va 4 mm li gurli shaklda egilgan shisha naychalar 
(33- rasm) bo‘lishi kerak. Bunday naychalarning soni laboratoriyada ishlayotgan stu-dentlarga 
yetarli miqdorda tayyorlanadi. 
32- rasm- Kipp apparati 33 – rasm. Gaz yig’ish uchun egik naychalar. 
GAZLARNI YIG‘ISH USULLARI 
Gazlar xossalariga ko‘ra tur-li usullar bilan yig‘iladi. Agar gazning solishtirma massasi 
havoning zichligiga teng yoki undan ortiq bo‘lsa, gaz 34-rasmda ko‘rsatilgan (a) usulda, agar 
yengil bo‘lsa, (b) usulda yig‘ish kerak. 

---

28 
34-a rasm 34-b rasm 
Gazlar ko‘pincha suv to‘ldirilgan probirkalarga yig‘iladi (35-rasm, v). Buning uchun 
probirkaga suv to‘ldiriladi va probirkaning og‘zi barmoq bilan berkitiladi. So‘ngra probirka 
og‘zini pastga qaratib suv solingan vannaga botiriladi va suv ostida barmoqni olib, probirka suvi 
to‘kilib ketmaydigan qilib vannaga suyab qo‘yiladi. Probirkaga yig‘ilishi kerak bo‘lgan gaz 
o‘tkazuvchi naydagi va gaz olinayotgan idishdagi havoni-to‘liq siqib chiqargandan keyin gaz 
o‘tkazuvchi nayning uchi suv ostida vannadagi probirka og‘ziga kirgiziladi. 
35-v rasm 
Probirka gaz bilan to‘lgandan keyin uning og‘zi suv ostida barmoq bilan berkitib vannadan 
olinadi. Ajralib chiqayotgan gazning faqat rangini yoki hidini bilish kerak bo‘lsa, yoki uning 
yonishini kuzatish kerak bo‘lsa, gazni alohida probirkaga yig‘ishning ho-jati yo‘q. Gazning 
rangini probirka devoriga qarab, hidini esa hidlab bilish mumkin (gazlarning hidini ehtiyot 
bo‘lib, havoni qo‘l bilan idish og‘zidan o‘zingiz tomon yelpitib hidlang).