«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

144 
tutadi. Xususan, joyning relyefi, yer-suv zaxiralari, geoekologik vaziyati, 

agroiqlimiy resurslari, shaharlar rivojlanishi va urbanizatsiya jarayonlari, transport

infratuzilmasi, demografik vaziyati kabi geografik omillar hududlarda fermer 
xo‗jaliklarining ixtisoslashuvi va rivojlanishini belgilab beradi.
Ayniqsa, fermer xo‗jaliklari ixtisoslashuvi va ularning o‗rtacha yer 
maydonlari hajmining shakllanishida aholi joylashuvi hal qiluvchi ahamiyatga ega.
Bu borada, ular orasida muayyan darajada bog‗liqlik mavjud. Chunonchi, aholi 
zich joylashgan hududlarda fermer xo‗jaliklari nisbatan kichik yer maydonli va
asosan ko‗p mehnat talab sabzavotchilik hamda sut chorvachiligiga ixtisoslashgan 
bo‗lsa, aholi siyrak joylashgan, ya‘ni mehnat resurslari kamroq hududlar esa,
ko‗proq yirik yer maydoni-ga ega paxtachilik-g‗allachilik, ekstensiv chorvachilik 
xo‗jaliklariga ixtisoslashgan bo‗ladi.
Shuningdek, fermer xo‗jaliklari rivojlanishining geografik xususiyati bir 
necha tarmoqning ma‘lum bir hududda bir-biri bilan aloqadorlikda rivojlanishidir.
Bu esa, o‗sha joyda qishloq xo‗jaligi mahsulotlarini qayta ishlash bilan birgalikda 
fermer xo‗jaliklari tarmoqlarining birikmasini, majmuasini shakllantirish imkonini
beradi va ularning samaradorligini oshiradi. 


Transport
sanoat va qishloq xo‗jaligi bilan birga ishlab chiqarish va uni 
hududiy tashkil qilishning asosi real iqtisodiyotning negizi hisoblanadi. U xo‗jalik
tizimining ―qon tomiri‖, harakatlantiruvchi kuchi sifatida mamlakat va rayonlar 
iqtisodiy aloqalarini amalga oshiradi, ularning geoiqtisodiy yaxlitligini
ta‘minlaydi. Transportsiz iqtisodiy geografiyaning fundamental tushunchasi 
bo‗lgan hududiy mehnat taqsimoti, mahsulotni ishlab chiqargan rayon bilan uni
iste‘mol qiladigan joy orasida aloqa bo‗lmaydi, hududiy ishlab chiqarish 
majmualari ham shakllanmaydi. Umuman olganda, tizim (sistema) va majmua
(kompleks)ni transport aloqalarisiz tasavvur qilish qiyin. 

---

---