«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

314 
siyosatdan tubdan farq qiladi va u davlatlarning tashqi munosabatini bildiradi. 

Bunday siyosat, o‗z navbatida, turli tarmoq-soha siyosatlaridan tashkil topadi.

Mamlakatning geografik mazmundagi ichki siyosatini mintaqaviy siyosat 
shaklida qabul qilgan ma‘qulroq, garchi ―geo‖-yer, hudud, mintaqa atamasiga
to‗g‗ri kelsa-da, uning aynan shu ko‗rinishi to‗g‗riroqdir. Sababi davlatning 
bunday siyosatini hududiy siyosat darajasida talqin qilish ba‘zan kishilar ongiga
singib qolgan tushunmovchilikka, noto‗g‗ri xulosalarga olib kelishi mumkin. 
Davlatlar va xalqlar hayoti uning butun xilma-xilligiga ko‗p darajada
geografik atrof-muhit va iqlim sabab bo‗lganligi haqidagi fikr-mulohazalar uning 
butun tarixi davomida insonning ijtimoiy sharoitlarini kuzatib boradi. Fridrix
Rattselgacha ijod qilgan ko‗p faylasuflar, olimlar, siyosiy arboblar geograf olimlar 
siyosiy jarayonlar va hodisalarga e‘tibor qaratgan. Geosiyosatchilarning o‗zlari
ko‗pincha, Monteske, Gerder, nemis geograflari Karl Ritter, Ferdinond Rixtxofen 
va boshqa ko‗zga ko‗ringan olimlar ularning ajdodlari ekanligini ta‘kidlashar edi.
Geografik maktab yo‗lida burilgan ijtimoiy tizimlar XIX asrda G.T.Bokl, 
V.Kuzen, E.Renon, I.Ten kabi mualliflar tomonidan vujudga keltirilgan.
Qadimda klassik uyg‗onuvchilar bilan mos ravishda, geografik determinizm 
haqidagi tasavvurlar, bu insoniyat jamiyatining rivojlanishi mustasno tarzda
geografik olimlarga bog‗liq deb hisoblanar edi, davlat chegaralarining o‗rnatilishi 
esa kuchli haqiqatga asoslanadi va butunlay bosib olishlarga bog‗liq bo‗ladi.
Geografik muhitni (birinchi navbatda iqlimni) urf-odatlarga, an‘analariga va ayrim 
umumtarixiy jarayonlarga ta‘siri haqidagi savolni antik mualliflar – ―tibbiyot
otasi‖ Gippokrat, ―tarixning otasi‖ Gerodot, Rim tarixchisi Polibiy va boshqalar 
ko‗rib chiqishar edi.
Qadimgi greklar birinchi bo‗lib, geografik muhit ta‘siriga, insonni sotsial 
mavjudligiga e‘tibor qaratishdi. Bu hech aqlga sig‗maydigan qiziqish edi, u
amaliyotda sinalgan tasavvurlar bilan bayon qilinar edi. Sivilizatsiyaning rivojlanib 

---

---