«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

322 
ekspansiya qilmasdan erishish mumkin emas edi. Germaniyaning Yevropa qoq 

markazida joylashganligi uni tabiiy holda, g‗arbiy dengiz mamlakatlari – Angliya,

Fransiya va kelajakda AQSh ga qarshi qilib qo‗ymoqda edi. Shuning uchun ham 
Germaniyaning ―Atlantika mamlakatlari‖ bilan siyosiy ittifoq tuzishi xomxayol
hisoblanar edi. Bunda Fransiya va Angliyaning hududiy e‘tirozlari ham muhim 
o‗rin egalladi. Mana shunday fikr-mulohazalar K.Xausxofer geosiyosiy
qarashlarning asosi bo‗lib xizmat qildi. K.Xausxofer katta davlatlarning kichik 
davlatlar oldidagi yutug‗i to‗g‗risidagi Rattsel g‗oyasini o‗ziga asos qilib olib,
Germaniyaning qo‗shni kichik davlatlar ustidan hech qanday gap-so‗zsiz 
hukmronlik qilishini mutlaq haqiqat deb, Germaniyaning iqtisodiy jihatdan
Rossiyani o‗ziga tobe qilib olishini esa asosiy vazifalardan biri deb hisoblar edi.


Xelford Makinder
(1861-1977) geosiyosatchilar ichida eng hurmatga 
sazovor bo‗lgan, bu olim xalqlar tarixini tabiiy muhitga chambarchas bog‗liqligini
aytib o‗tgan va yuqori baholagan. Makinderning ta‘kidlashicha, davlatning kuchli 
yoki kuchsizligi geografik o‗rniga ham bog‗liq, davlatning geografik o‗rni qulay
(o‗rtada yoki markazda) bo‗lgani yaxshi, deb hisoblagan. Bunga misol qilib, 
Yevrosiyo hududini ko‗rsatadi. Bu maydon geografik o‗rniga ko‗ra, butun dunyoni
nazorat qilish uchun juda qulay joy, degan. 
Bizga ma‘lumki, geosiyosiy qarashlarning rivojlanishida ikki yo‗nalish
muhim rol o‗ynaydi: birinchi yo‗nalish, Angliya-Amerika yo‗nalishi deb ataladi. 
Bu yo‗nalishda asosiy e‘tibor dunyoviy geostretegik konsepsiyalar tuzishga
qaratiladi. Mazkur konsepsiyada dengiz va quruqlik, hududlar o‗rtasidagi o‗zaro 
munosabatlar va aloqalar, ularning tarkibi va imkoniyatlari tahlil qilinadi. Ikkinchi
yo‗nalish: kontinental (quruqlik) yo‗nalish deb ataladi. XX asrning 40-50-yillarida 
Germaniya va Fransiya o‗zining eng yuqori darajadagi rivojlanish nuqtasiga yetdi.
Mazkur yo‗nalish – Yevropa sentrizm regional (mintaqaviylik) xususiyat-lari bilan 
ajralib turadi va Yevropa davlatlari ichidagi integratsiya muammolarini

---

---