«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

365 
o'qilishi majburiy o'tkazilgan, 1722-yildan esa cho'qintirish, janoza o'qish va 

nikohlash marosimlarini qayd etish kitoblari amal qila boshlagan. 1913-yildan

shaharlarda o'lim sabablarini shifokorlar tomonidan majburiy qayd etish joriy 
qilinib, uning asosida o'lim sababi haqidagi qayd etish kitoblariga ma‘lumotlar
yozilgan. 1917-yili dekabrda ―Fuqarolik nikohi, farzandlar, fuqarolik holatlarini 
qayd etish kitoblarini yuritish to'g'risida Dekret‖ qabul qilingan. Unga ko'ra, barcha
joylarda tug'ilgan, o'lgan, nikohlanganlarni qayd etuvchi bo'linmalar tashkil 
etilgan. 1940-yillar boshida tabiiy harakatni qayd etish ishlari butun mamlakat
hududiga tarqalib, 1948-yildan boshlab qaydlarning to'liqligi muntazam tekshirila 
boshlangan.
Demografik jarayonlami qayd etish, birinchi navbatda, ma‘lum hodisaning 
huquqiy oqibatlari bilan bog'liq. Shu bois, u mamlakatning barcha aholisi uchun
majburiy hisoblanadi. 
II.2.1. TUG‟ILISH VA UNING KOEFFITSIYENTLARI
Tug‘ilish - ma‘lum avlodlarni tashkil etuvchi aholi guruhidagi bola ko‘rish 

jarayonidir. Tug‘ilish - biologik jarayon. Lekin u ijtimoiy - iqtisodiy muhit

ta‘sirida o‘zgarib boradi.
Jamiyatning ijtimoiy – iqtisodiy tarkibidagi o‘zgarishlar tug‘ilish darajasini
belgilaydi. Tug‘ilishning biologik asosi – insonning pushtliligi, nasl qoldirish, 
avlod qoldirish qobiliyatidir. Erkak bilan ayol, ya‘ni nikoh juftlarining farzand
ko‘rishga bo‘lgan biologik qobilyati – pushtlilik deb ataladi va bu tushuncha 
demografiyada ko‘proq ayollarga nisbatan qo‘llanilib, har bir ayolning farzand
ko‘rish davridagi (o‘rtacha 15 - 49 yosh) jami homiladorligi bilan belgilanadi. 
Pushtlilik erkak va ayolning biologik xususiyatlariga, salomatligiga bog‘liqdir.
Ilmiy manbalarda qayd etilishicha, sog‘lom ayollar farzand ko‘rish davrida eng 
ko‘pi 35 tagacha homilador (egizaklar ham bitta homiladorlik sifatida) bo‘lishi

---

---