«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

26,0 

65,8 

8,2 
Yevropa

24,9
63,7

11,4
20,9

66,7
12,4 19,3 67,2 13,5 

17,0
69,0

14,0
Osiyo

38,9
57,0

4,1
35,5

60,6
4,4

32,5 61,7

5,8

30,0
64,0

6,0
Afrika

44,1
53,0

2,9
45,4

51,5
3,1

44,4 51,5
4,1

41,0
55,0

4,0
Amerika

36,4
57,2

6,4
31,6

61,2
7,2

29,7 63,3
7,0

26,0
65,0

9,0
Avstraliya 
&Okeaniya
32,2

60,5
7,3

28,6 63,3
8,1

26,6 64,2

9,2

22,0
66,0

12,0

---

---

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

400 


Manba:
Qayumov A., Safarov I., Tillaboyeva M. Jahon iqtisodiy – ijtimoiy geografiyasi:
Umumiy o‘rta ta‘lim maktablarining 9-sinfi uchun darslik. –T.; ―O‘zbekiston‖, 2014. [40-b.] 
Ayni paytda, tug‘ilish yuqori bo‘lgan hududlarda bolalar, yoshlar salmog‘i
yuqori bo‘ladi. Tug‘ilish darajasi past bo‘lgan hollarda esa aholi tarkibida qariyalar 
(60 yosh va undan yuqori) salmog‘i yuqori va o‘lim hollari ko‘proq sodir bo‘ladi.
Aholi yosh tarkibini o‘rganganda, aholining alohida har bir yoshlarga (0, 1, 
2, 3, 4, 5..., …n) besh yillik yosh guruhlariga (10-14, 15-19..., …n) va uch yirik-
yirik guruhlariga (0-14, 15-59, 60-n) ajratiladi (1-jadval). 
Aholi yosh tarkibi o‘ziga xos kategoriya hisoblanadi, shuningdek, u uch
asosiy omil ta‘sirida shakllanadi: 
1) yangi tug‘ilganlardagi jinsiy nisbat;
2) o‘limdagi jinsiy farq; 
3) aholi migratsiyasidagi jinsiy farq.
Aholi yosh tarkibi demografiyada asosiy o‘rganish obyekti sifatida o‘z kelib 
chiqish va rivojlanishiga ega. Ushbu rivojlanishni quyidagi yo‘nalishlarga
bo‘linadi: 
a) alohida yosh guruhlari va ularni nisbatlarini statistik tahlili;
b) aholi yosh tarkibining shakllanish qonuniyatlari va ularning demografik 
rivojlanishning omili sifatidagi o‘rni;
c) aholi yosh tarkibi va ijtimoiy iqtisodiy jarayonlarni o‘zaro bog‘liqligi. 
Demografik nuqtai nazardan yondashganda, aholining bugungi yosh tarkibi
kechagi aholi takror barpo bo‘lishining natijasi va kelajakdagi demografik 
rivojlanishning asosi bo‘lib xizmat qiladi.