«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IV.2.1. Ekin turlarining 1 s/ga hisobida hosildorligini aniqlash 
Ekinlarning hosildorligi, tabiiyki, ekin turi, navi hamda tuproq holatiga 

bog‘liq. Tuproq bonitirovkasi yuqori bo‘lsa, hosildorlik ham shunga yarasha

bo‘ladi. Shuningdek, tegishli agrotexnika chora-tadbirlarining ham ahamiyati katta. 
Masalan, donli ekinlarning hosildorligi Misr, Fransiya, Germaniya, Buyuk
Britaniya, Italiya kabi davlatlarda har gektariga 50 sentnerdan ortiq bo‘lsa, bu 

---

---

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

478 
ko‘rsatkich Isroilda 80 – 90 sentnerni tashkil etadi. Aksincha, Somali, Namibiya, 

Yaman, Mongoliya kabilarda esa 10 sentnerdan ham oz hisoblanadi. Aytish

mumkinki, bir mamlakatning hamma joyida ham holat bir xil bo‘lmaydi. Lekin 
o‘rtacha holatni aniqlash uchun yalpi hosil miqdorini ushbu ekin maydoniga
nisbatini aniqlash lozim, ya‘ni quyidagicha hisoblash amalga oshiriladi: 
=
Bu yerda,
= har gektar maydonga to‘g‘ri keluvchi hosil miqdori; 

= yalpi hosil miqdori;

G
P

= ekin joyining maydoni. 

Ushbu ifoda o‘rtacha ko‘rsatkichni ko‘rsatib beradi. Ayrim hisob-kitob 

natijalari berilgan birliklar bilan mos kelmasligi mumkin. Bu esa shu ekin
maydoniga qo‘llanilgan agrotexnika chora-tadbirlari, tuproqning unumdorlik holati 
va qulay tabiiy sharoit bilan bog‘liq hisoblanadi. Masalan, 6-jadval bo‘yicha, donli
ekinlar yapli hosilining ekin maydoniga nisbatini olsak, biroz farq kelib chiqishi 
mumkin. Bu farq yuqoridagi omillarga bog‘liq ravishda vujudga kelishi mumkin.
№

_

168. 
O‘zbekistonda donli ekinlarning umumiy maydoni 1 602 800 
gektarni tashkil etib, yalpi hosil miqdori 7 054 000 tonnani tashkil qiladi. Berilgan
ma‘lumotlardan foydalanib, o‘rtacha har gektar maydonga qancha hosil to‘g‘ri 
kelishini aniqlang.


Yechish.
Har gektar maydon hisobida hosildorlik miqdorini ifodalash uchun
quyidagicha ishni bajarish tartibini amalga oshirish lozim: 


donli ekinlarning umumiy maydoni (G

P
) – 1 602 800 gektar; 



yalpi hosil miqdori (

) – 7 054 000 tonna, bunda hisoblash s/ga bo‘yicha 
amalga oshirilgani bois tonnadan sentnerga o‘tib olinadi:
o

1 tonna ---- 10 sentner

7 054 000 tonna ∙ 10 = 70 540 000 sentner 

o
demak, yalpi hosil miqdori (

) – 70 540 000 sentner. 


hisoblash amalga oshiriladi: 

---

---