«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

473 
2) 1 t sintetik tola ishlab chiqarilishga sarflanadigan suv miqdori – 2 000 m

3
;

3) qulay va tushunishga oson bo‘lganligi uchun proporsiya qilish usulidan 

foydalaniladi:

a)
tonna birligida hisoblash: 

1 t ------------------------- 2 000 m
3

5,7 t ----- x = 

= 


11 400 m

3

b)

kilogramm ko‘rinishida hisoblash:
1 000 kg -------------------------- 2 000 m
3

5 700 kg ----- x = 

=

11 400 m

3


Javob: 
Ishlab chiqarilgan sintetik tola 5,7 tonna bo‘lsa, unga sarflangan suv 
miqdori 11 400 m
3
ni tashkil etadi. 

Mustaqil yechish uchun topshiriqlar: 

№

_

164. 
Kimyo kombinatida olingan sun‘iy tola hajmi 0,7 tonnani tashkil 
etsa, o‘rtacha holatda, unga sarflangan suv miqdorini toping.

№

_

165. 
Chirchiq kaprolaktan zavodida sun‘iy tola ishlab chiqarish uchun 
ishlatilgan suv miqdori 5 000 m
3
ni tashkil etgan bo‘lsa, o‘rtacha, tayyorlangan 

sun‘iy tola hajmini toping.

№

_

166. 
O‘zbekistonda tabiiy gazdan sintetik tola ajrtib olish Rossiyadagiga 
qaraganda qanchaga arzon tushadi?

IV. QISHLOQ XO‟JALIGI GEOGRAFIYASI 

Qishloq xoʻjaligi geografiyasi — qishloq xoʻjaligini hududiy 

tashkil etish va rivojlanish qonuniyatlarini oʻrganadigan fan sohasi,

---

---

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

474 
iqtisodiy va ijtimoiy geografiya tarmogʻi bo‘lib, turli mamlakat va rayonlar qishloq 

xoʻjaligini majmuali oʻrganish va bashorat qilish, tabiiy sharoit va resurslarni

qishloq xoʻjaligi nuqtai nazaridan baholashga doir tadqiqotlar olib boradi. Qishloq 
xoʻjaligi iqtisodiyotning tarmogʻi sifatida aholining qishloq xoʻjaligi
mahsulotlariga, sanoatning xomashyoga boʻlgan ehtiyojlarini qondirishga xizmat 
qiladi. Iqtisodiyotning boshqa tarmoqlaridan farq qilib, qishloq xoʻjaligi joyning
agroiqlimiy resurslari bilan chambarchas bogʻliq. Shuningdek, yer qishloq xoʻjaligi 
ishlab chiqarishida mehnat vositasi hamda predmeti hamdir. Qishloq xoʻjaligi
tarmoqlarining joylashuvi va rivojlanishiga joyning tabiiy sharoiti (asosan, relyefi 
va iqlimi), resurslari (yer, suv, hayvon va oʻsimliklari), ijtimoiy-iqtisodiy,
transport, ekologik va boshqa omillar bevosita taʼsir koʻrsatadi. 
Qishloq xo‗jaligi moddiy ishlab chiqarishning ikkinchi yirik tarmog‗idir. U
kishilik jamiyatining eng qadimgi xo‗jalik sohasi hisoblanadi. Shu bilan birga, bu 
ishlab chiqarish tarmog‗i barcha davrlarda insonning kundalik iste‘mol
mahsulotlariga bo‗lgan ehtiyojini qondiruvchi asosiy manba bo‗lib xizmat qilgan. 
Shu sababli, jahonda bironta mamlakat yo‗qki, unda qishloq xo‗jaligi va u bilan
bog‗liq bo‗lgan o‗rmon, ovchilik, baliqchilik xo‗jaliklari tashkil topmagan bo‗lsin. 
Qishloq xo‗jaligining asosiy xususiyatlaridan biri, uning joylardagi tabiiy
iqlim sharoiti bilan chambarchas bog‗liq ekanligidir. Boshqacha aytganda, tabiiy 
iqlim sharoiti to‗g‗ri kelsagina muayyan hududlarda bug‗doy, sholi, paxta, meva,
choy kabi mahsulotlarni yetishtirish mumkin bo‗ladi yoki bug‘uchilik, qo‘ychilik, 
tuyachilikni yo‘lga qo‘yish mumkin. Shu sababli, qishloq xo‗jalik tarkibi va
tarmoqlarining hududiy joylashish holati turlicha bo‗ladi. Qishloq xo‘jaligini 
mohiyatini ochib berish uchun ham doimo tahlil va hisoblashlar qilib borish lozim.