«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

172. 
Jahon chorvachiligidan tushadigan daromad miqdori qishloq 
xo‘jalik yalpi mahsulotining qanchasini tashkil etishini aniqlang.

№

_

173. 
Yevropa subregionlaridan dehqonchilikka ixtisoslashganlarini 
alohida, chorvachilikka ixtisoslashganlarini alohida guruhlarga ajrating.
8
Qayumov A., Safarov I., Tillaboyeva M., Fedorko V. Jahon iqtisodiy – ijtimoiy geografiyasi: Umumiy o‘rta ta‘lim 

maktablarining 9-sinfi uchun darslik. –T.: ―O‘zbekiston‖, 2019. [-59 b.]

---

---

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

483 

№

_

174. 
Iqtisodiy rivojlangan ―Sakkizlik mamlakatlari‖ning har birida qaysi 
chorvachilik tarmog‘i yetakchi ekanligini toping va izohlang.

№

_

175. 
Quyidagi jadvalga qit‘alar bo‘yicha 3 tadan mamlakatni mos 
ravishda joylashtiring.
Tarmoqlar
№

Qit‘alar 

Osiyo
Amerika

Afrika
Yevropa

Avstraliya &

Okeaniya 
Qôychilik
* 

Xitoy
162 mln bosh 

Braziliya
80 mln bosh 
Nigeriya
42 mln bosh 
Irlandiya
9 mln bosh 
Avstraliya
67.5 mln bosh 
1
2

3

Qoramolchi

lik
Chôchqachi
lik

Baliqchilik

№

_

176. 
Yozuvsiz xaritaga O‘zbekiston chorvachiligi kartasini tushiring.
V. TRANSPORT GEOGRAFIYASI 

---

---

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

484 
Transport – makroiqtisodiyotning asosiy tarmoqlaridan biri, 

iqtisodiyotning qon tomiri, harakatlantiruvchi kuchi hisoblanadi. U

ishlab chiqarish bilan iste‘molni bog‘lab, ijtimoiy ishlab chiqarish 
jarayonining uzluksizligini ta‘minlaydi.
Ta‘kidlash lozimki, transport sanoat va qishloq xo‘jaligiga nisbatan 
geografiyada kam o‘rganilgan yoki o‘rganilayotgan yo‘nalish ekanligi bilan ajralib
turadi. Vaholanki, transportsiz hech narsani tasavvur qilib bo‘lmaydi, chunki 
transport harakat, masofani kesib o‘tish, u yoki bu narsani (yuk, yo‘lovchi,
axborot) tashish, jo‘natish demakdir. Iqtisodiy geografiyada transport liniyalar, 
yo‘l, yo‘laklar sifatida uning qolgan obyektlarini – areal, tugun va markazlarni
bog‘lab turadi. Transport to‘ri va tizimi har qanday hududning rivojlanganlik, 
o‘zlashtirganlik ko‘rsatkichi, hududiy mehnat taqsimotini amalga oshiruvchi,
iqtisodiy rayon va ishlab chiqarish majmualarning shakllantiruvchi muhim 
omilidir. Qolaversa, ―arzon‖, ―qimmat‖, ―qulay‖, ―noqulay‖ tushunchalarining
zaminida transport omili yotadi, transport geografik o‘rin esa iqtisodiy geografik 
o‘rinning asl mohiyatini aks ettiruvchi asos hisoblanadi.
Odatda, transport deganda uning quyidagi jihatlariga e‘tibor qaratiladi:
1.

Transport – bu vosita, harakatlantiruvchi kuch;

2.
Transport – xalq xo‘jaligi tarmog‘i;

3.
Transport, aniqrog‘i transport yo‘llari – bu ishlab chiqarish 

infratuzilmasining yetakchi tarmog‘i, xo‘jalik tarmoqlari va aholining joylashuvida

muhim omil (yo‘li yaxshi mamlakat boy bo‘ladi, boy mamlakatlarning yo‘llari esa 
hammavaqt ham yaxshi bo‘lavermaydi);
4.

Transportning uzatuvchanlik, bog‘lovchilik funksiyasi borligi sababli

u aloqa tizimi bilan juda yaqindan aloqador, binobarin, aloqa tizimidagi yangi 
o‘zgarishlar (teleradio aloqalari, internet va b.) an‘anaviy transport tarmoqlarining
rivojlanishiga o‘z ta‘sirini ko‘rsatadi.

---

---