«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

104 
va xo‘jalik tizimida o‘ziga munosib va nufuzli o‘ringa ega bo‘lishi kerak. 

Respublikaning bunday faolligi esa mintaqalar iqtisodiy rayonlar va viloyatlar

salohiyati orqali amalga oshiriladi. 
Hududiy mehnat taqsimotining yuqori bosqichida ham jiddiy o‘zgarishlar
yuz bermoqda. Eng muhimi, jahon xo‘jalik tizimi yanada rivojlanib bormoqda. 
Bunga sabab bu tizimning globallashuvi, mamlakat va regaonalararo mehnat
taqsimotining takomillashuvi, iqtisodiy integratsiya jarayonlarining faollashuvi, 
yirik
transmilliy 

kompaniya

va

korporatsiyalarning

bugun

dunyoni
o‘rgimchakdek o‘rab olishi va boshqalardir. 

E‘tiborga olish joizki, avvallari jahon mamlakatlari u yoki bu mahsulot
yetishtirishga moslashgan bo‘lsalar (Braziliya – kofe, Kuba – shakar, Mongoliya 
esa
teri,

jun),
endigi

kunda
ular

mahsulotlarning

turli

xillariga

ixtisoslashishmoqdalar. 
Ayni
vaqtda,

yetuk
mamlakatlar 

fan-texnika
taraqqiyotining oldingi saflarida borib, zamonaviy, ilmtalab ishlab chiqarish 
tarmoqlariga, yangi texnologiyalarga ixtisoslashib bormoqdalar. Ulardagi
mavjud ishlab chiqarish sohalari boshqa mamlakatlarga ko‘chmoqda. Natijada 
mamlakatlar
iqtisodiy 
rivojlanishi
darajasidagi 
farq,
notekis

holda
kuchaymoqda. 

Shu bilan birga, xalqaro miqyosda mamlakatlarning ayrimlari qurol-yaroq
ishlab chiqarishga, yana ba‘zi birlarining norasmiy ravishda narkobiznesga 
ixtisoslashuvi ham kuzatilmoqda. Bundan tashqari, xizmat ko‘rsatish, xalqaro
turizm ham qator mamlakatlarning rivojlangan industriyasiga aylanmoqda. 
Xalqaro mehnat taqsimotining yanada chuqurlashuvi va intensivlashuvi
natijasida dunyoning turli qismlarida mamlakatlarning yirik hududiy iqtisodiy 
birikmalari vujudga kelmoqda. Chunonchi, 1957-yilda shakllangan Yevropa
Hamjamiyati yoki Umumiy bozor — hozirda Yevropa Ittifoqi 27 ta mamlakatni 
o‘z doirasiga oldi va ular orasida mehnat taqsimoti rivojlanmoqda. Xuddi

---

---