«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

301 
harorati, 40-60 foizli nisbiy namlik qulay hisoblanadi. Doimiy yuqori harorat va 

namlikning me‘yorda bo‗lmasligi kishi tanasiga salbiy ta‘sir ko‗rsatadi. Bu hol, o‗z

navbatida, asab va gormonal tizimlar bilan bog‗liq kasalliklarni, shuningdek, qon-
tomir tizimidagi kasalliklarni keltirib chiqaradi. Bunday cho‗l sharoitida ko‗proq
holsizlanish, darmonsizlanish va o‗ta tashnalik bilan ajralib turuvchi ―cho‗l 
kasalligi‖ ko‗p uchraydi. Cho‗l kasalligiga chalinish natijasida ruhiy xastaliklar
ham yuzaga kelishi mumkin. Masalan, tropik mamlakatlar aholisi orasida astiniya 
kasalligi tarqalgan va uning vujudga kelishi mazkur mamlakatlarning tabiiy
sharoiti bilan bevosita bog‗liq. 
Inson salomatligini belgilashda joylarning tuproq xususiyatlari ham yetakchi
ahamiyatga ega. Chunki tuproq tarkibida kasallik tug‗diruvchi bakteriyalar va 
mikrorganizmlar hayot kechiradi. Tuproq turli xil mikroorganizmlar uchun makon
hisoblanadi. O‗lat, tulyaremeya, gangrena singari ko‗plab kasalliklarni tashuvchi 
infeksiyalar aynan tuproqda yashaydi. Mashhur tibbiy geograf Shaalya o‗z
tadqiqotlarida salmonelezlarning vujudga kelishi va tarqalishini ko‗proq tuproq 
omili bilan bog‗laydi. Tuproqning ifloslanishi, o‗z navbatida, suvning, ham
ifloslanishiga olib keladi. Tuproqdagi barcha mikroelementlar inson ogranizmiga 
suv orqali o‗tadi. Shuning uchun yirik aholi pukntlarida ichimlik suvi doimo xlor
bilan tozalanadi. Ayrim hollarda endemik buqoq kasalligining yuzaga kelishi 
suvning tarkibidagi mikroelementlar bilan bog‗liq. A.P.Vinogradov tadqiqotlaridan
ma‘lumki, inson organizmi bir kecha kunduzda 120 gramm yod qabul qilishi 
kerak. Buning 70 grami o‗simlik mahsulotlaridan, 40 gramini esa hayvon
mahsulotlaridan olinishi lozim. Demak, inson yodni asosiy qismini o‗simliklardan 
oladi. Yod moddasini esa o‗simliklar suv orqali tuproqdan oladi. A.P.Vinogradov
nazariyasiga ko‗ra, tog‗ va kulrang tuproqlarda yod tanqisligi mavjud. 


Nozogeografiya.
Tibbiyot geografiyasining asoslarini yaratishga katta hissa 
qo‗shgan yirik olim A.A.Shoshin nozogeografiya, ya‘ni inson kasalliklari

---

---